Song le, Mùa Vọng không hẳn chỉ là mùa của những ước mơ, những trông chờ mà còn là mùa của sự sám-hối, sự hồi-tâm. Là khoảng thời gian để mỗi người tin tính sổ đời mình với phần tâm-linh cần được lắng đọng mà nhìn lại chặng đường một năm đã đi qua. Chính-xác hơn, đây chính là thời gian để cộng, trừ, những mất còn trong cuộc sống và nhân, chia lại cho chặng đường tiếp tục…mà theo Chúa.

Chắc cũng không phải vô tình Hội-thánh đã để hai ngày lễ Các Thánh và Các Linh-hồn mở đầu cho một mùa giao-cảm, một khoảng thời gian để sống tín-điều các thánh cùng thông công vào cuối năm Phụng-vụ. Với nguyên một tháng quen gọi là tháng các đẳng linh-hồn này, Hội-thánh muốn tín-hữu đặt niềm tin vào tâm-tình tưởng-niệm và cầu nguyện cho những người đã ra đi khỏi cuộc sống; đồng thời cũng là để những người còn lại nhận biết rõ hơn sẽ phải làm gì như lời nhắc-nhở của thánh Phao-lô trong thư Rôma 13, 11-12: Đã đến lúc anh em phải thức dậy. Đêm sắp tàn, trời gần sáng. Hãy loại bỏ những việc làm đen tối và cầm lấy khí giới của sự sáng để chiến đấu…Và chiến-đấu với chính mình mới là khó khăn, phức-tạp vì đây chính con đường dài nhất dẫn đến hang đá Bê-lem cứu-độ; là một sự thanh-tẩy ắt có và đủ như tiên-tri I-sai-a (40, 3-4) loan báo và ông Gio-an tẩy-giả rao giảng…Hãy dọn sẵn con đường cho Đức Chúa, sửa lối cho thẳng để Người đi. Mọi thung lũng phải lấp cho đầy, mọi núi đồi phải bạt cho thấp, khúc quanh co phải uốn cho ngay, đường lồi lõm phải san cho phẳng…(Lc 3, 4-5).

Hóa ra, thật khó có thể đoan chắc có bao nhiêu con đường mà Chúa muốn chọn để ngang qua đó mà bước đi vào đời, để đến với mọi người. Lại nữa, hình như giữa ý trời và lòng người không mấy khi đồng thuận và gần gũi nhau. Thành ra lắm khi những đòi hỏi của Chúa thực sự đã trở nên gay gắt và oái-oăm cho con người theo mắt thế-gian. Thử giả dụ là bây giờ, Đức Ki-tô muốn chọn một cái ổ rơm tồi tàn tại một ngóc ngách nào đó bên châu Phi; trong một lán nghèo vùng Sơn-la, Lai-châu hoặc thôn xóm hẻo lánh miền Cà-mâu, Đồng-tháp…cùng những đứa trẻ nhếch-nhác khác chẳng hạn và đi lại không tiện xe pháo mà phải ngang qua nhiều đường quanh lối co mới đến được thì liệu Người sẽ gặp được những ai đây.

Ánh sao dẫn đường mơ-hồ thuở trước đâu có gì chắc-chắn bằng cả một chiều dài lịch-sử của Giáo-hội với đủ cả thăng trầm lẫn vinh-quang và quyền thế, song liệu ngày nay có nhà thông-thái nào xuất-thân từ học-viện này với bằng cấp nọ mà dám một lòng bảo-vệ sự thật cho Chúa hay không? Có tin thờ phó-thác cách cương-trực hay lại dựa vào vai-vế trong Giáo-hội Chúa ban cho mà qua mặt Chúa vèo-vèo. Đã không ngại uốn cong bẻ quẹo tín-lý của Người bằng các lý lẽ biện-thuyết như vị này vị nọ trong Giáo-hội Việt-Nam đã thỉnh-thoảng phát-biểu hay tuyên-bố chẳng ra làm sao. Cụ-thể như phong-cách và lời ăn tiếng nói của Tổng-giám-mục Sài-gòn trả lời phóng-viên Gia Minh trong cuộc phỏng-vấn mới đây của đài RFA. Vừa lùng-bùng lẩn-quẩn cứ như một người vô thưởng phạt lại vừa quái dị khi so với danh xưng và vị-thế hiện-hữu. Những lời khó nghe chẳng nên đó bắt buộc người ta phải tự hỏi có phải là vì tính thế gian ham danh háo lợi hay vì nhát-đảm trước bạo-quyền mà thành ra như thế. Chẳng khác gì những hang đá Giáng-sinh tràn ngập ánh đèn lấp-lánh hôm nay ngoài tác-dụng trang-trí cho một hoạt-cảnh không thể thiếu trong mùa Giáng-sinh tại các nhà thờ, tại những nơi nào người có đạo tụ họp lại thì tất-tần-tật không biểu tỏ được chút tinh-thần khiêm cung và từ-ái trong sáng nào của cái chuồng bò Bê-lem.

Mầu-nhiệm Ngôi Lời nhập-thể là một mầu-nhiệm ân-sủng. Ngay từ đầu, Thiên Chúa đã chọn con đường đến giữa đời không bằng quyền phép phô-trương kiểu làm kinh thiên động địa để lôi cuốn thế-gian phải thán-phục, phải chiêm ngưỡng trầm-trồ mà bằng cách thế bình thường nhất, nghèo nàn và đơn-giản. Từ nơi chốn xuất-thân khiêm tốn này, Người đã khai mở cho người tin một hướng sống muốn cứu đời thì phải đích thân đến giữa đời, phải dấn-thân, hòa mình với lớp người hèn mọn, nhỏ nhoi nhất của xã-hội. Thế nhưng, thật là nhức-nhối lương-tâm và xốn-xang con mắt khi nhìn vào những cơ-sở vật-chất của các dòng tu, các xứ đạo giầu có tại Việt-Nam hiện nay, đẹp và uy-nghi còn hơn chốn cung-đình. Có những nơi còn lộng-lẫy và xa-hoa hơn đền đài của những đức ông bà chúa trong cổ-tích nhưng yêu thương vắng bóng và bác-ái thì hạn hẹp. Bởi vì, tâm-hồn của những con người sống trong đó càng ngày càng co-cụm lại thành những lòng dạ ích-kỷ, bon chen từng chút lợi, chút quyền và chút danh với nhau để bảo vệ thân-phận trong áo thụng, tay dài.

Không phải nói đâu xa, sách Ma-ca-bê trong Cựu-ước ghi "Ngay từ buổi đầu của Kitô giáo, Hội Thánh lữ hành đã hết lòng kính nhớ, dâng lời cầu cho những người đã qua đời, vì cầu nguyện để họ được giải thoát khỏi tội lỗi là một ý nghĩ lành thánh (2 Mcb 12,45)". Đây là một nghĩa-cử nằm trong tín-điều Các thánh cùng thông công mà hàng giáo-sĩ và Giáo-phẩm phải tuân-thủ hơn ai hết. Vậy mà với một sự-kiện lịch-sử về Cố Tổng-thống Ngô Đình Diệm là một tín-hữu Công-giáo thuần-thành và không ai chối bỏ được điều là trong suốt cuộc đời, ông chưa mang một sai phạm nào về đức tin của mình nhưng các đấng bậc đã chối bỏ ông. Sau khi anh em ông bị thảm-sát vì cuộc chính-biến ngày 01-11-1963, các chức sắc đồng-đạo của ông chưa bao giờ chính-thức cử-hành một lễ tưởng-niệm và cầu nguyện cho linh-hồn người quá cố, bằng vào bất cứ chiều kích nào. Như một tín hữu, một người thân trong gia-đình của người anh em đồng-viện. Và trên hết mọi sự là một nhân-vật lịch-sử mà với đất nước và dân-tộc thì cho dù theo lăng kính nào chăng nữa thì càng ngày người ta càng ghi nhận được những đặc-điểm không thể phủ-nhận và cũng khó có thể thay thế của nền Đệ Nhất Cộng Hoà và người khai sáng ra nó. Thành vậy mà trong những năm gần đây, không kể ở hải-ngoại, mà ngay ở trong nước, đó đây cũng đã có những dịp tổ-chức tri-ân các thương-phế-binh của quân-đội Cộng-hoà, đã có Thánh-lễ cầu cho anh em Cố Tổng-thống Ngô Đình Diệm ngay tại mộ-phần ở nghĩa-trang Lái-thiêu. Theo sách Ma-ca-bê thì đây là một nghĩa cử về tình huynh-đệ liên đới trong cùng một niềm tin tôn-giáo. Còn theo truyền-thống văn-hoá Việt-Nam thì đây là tinh-thần trọng-kính và biết ơn những người đã có công với lịch-sử của đất nước nên không thể vì ươn hèn mà ứng xử kiểu bạc nghĩa và vô ơn.

Đức Ki-tô không đòi hỏi người theo phải quên hay chối bỏ sự thật về lịch-sử của đất nước mình. Vậy thì có thể nói ông Ngô Đình Diệm đã chu-toàn cả hai bổn-phận với Thiên Chúa và với Tổ-quốc (Deus et Patria) khi giao trắng thân-phận mình cho vận-mệnh đất nước và như một sự an-bài của số phận mà vua Bảo Đại và ông cuối cùng lại phải liên-hợp khi cả hai không còn sự chọn lựa nào khác. Chính vua Bảo Đại đã ghi lại trong hồi-ký Con Rồng An-nam những lời đã nói với ông Ngô Đình Diệm trong lần gặp ở Cannes rằng… Cứ mỗi lần mà tôi cần thay đổi chính phủ, tôi lại phải gọi đến ông. Ông thì lúc nào cũng từ chối. Nay tôi kêu gọi đến lòng ái-quốc của ông, ông không có quyền từ chối trách nhiệm của mình, vì sự tồn vong của Việt-Nam buộc ông như vậy…

Rồi việc trao quyền và nhận chức đã diễn ra như nguyên văn lời vua Bảo Đại "Tôi đã cầm tay Ngô Đình Diệm và dẫn ông ta vào một phòng bên cạnh, trong đó có treo một tượng Thánh-giá. Trước tượng Thánh-giá, tôi đã nói với ông ta, Đây là Chúa của ông, ông sẽ thề trước Thánh-giá là bảo vệ đất nước. Ông đã chống lại cộng-sản và nếu cần chống lại cả người Pháp. Ông ta đứng im lặng một lúc, rồi nhìn tôi, rồi quay ra nhìn tượng Thánh-gíá, ông thì-thầm với một giọng nghẹn-ngào "Tôi thề". Ngày 24 tháng 6 năm 1954. ông Ngô Đình Diệm mang lời thề này lên đường về nước ở tuổi 52 và đến Sài-gòn vào ngày 26-6-1954, để nhận một di-sản cay đắng và đầy thử-thách trong một bối cảnh chính-trị phức tạp và rối ren của đất nước.

Vậy phải chăng chỉ vì từ một hoàn cảnh bấp-bênh với nhiều rối loạn về chính- trị, quân-sự, kinh tế, xã hội vào thời điểm ấy mà trong suốt 9 năm cầm quyền, cố Tổng-thống Ngô Đình Diệm đã kiên trì gầy dựng lại nửa mảnh giang-sơn để thành một Miền Nam tự-do với lá cờ quốc-gia phất phới trên trường quốc-tế suốt 20 năm mà ngày nay người ta phải né, phải tránh, phải bạc bẽo quên đi ngày ông đã vị quốc vong thân, dù ngày đó trùng ngay với ngày lễ các linh hồn, ngay với phần tâm-linh giao-cảm trong Đức tin Ki-tô giáo.

Cuối cùng, trong cương-vị và thực-trạng của một người dân Việt đứng nhìn vào lịch-sử, Giáng-sinh năm nay là sinh-nhật thứ 39 của Sài-gòn và Miền Nam bị nhuộm đỏ; của đất nước bị mất thêm một miền đất tự-do. Giáng-sinh năm nay là năm thứ 39 của của những người Việt-Nam lưu-vong đang chung mang án phạt lưu-đầy biệt xứ mà vẫn chưa thấy tin vui ngày mãn hạn. Cũng đã 39 mùa vọng đã qua, Công-giáo Việt-Nam vẫn chỉ "rao giảng" trong khuôn mòn của những khẩu-hiệu, những bài bản lòng-vòng như sống Phúc-âm giữa lòng dân-tộc, như đồng-hành với dân-tộc và hết đối-thoại thì xin - cho. Của tất cả những gì rộn-ràng bên ngoài tâm-thức vô sai biệt giữa niềm đau, nỗi hận và cuộc sống bình-an đời thường trong sự sung mãn đến thừa mứa giữa lúc Đức Ki-tô vẫn nghèo, vẫn lạnh, vẫn bị lãng quên và khinh rẻ trong kiếp nghèo của những người anh em mình. Có phải cũng chính vì thế mà người ta cũng không thấy cần thiết phải hy-vọng thêm gì nữa hay có thêm một ước mơ nào khác phải trông chờ. Nói rõ hơn, không cần thiết phải tìm những lối đoạn-trường mà theo như Chúa muốn. Ai theo ta thì hãy từ bỏ mình mà vác lấy khổ-giá…Cho dù đó mới chính là con đường Người đã chọn để lãnh sứ-vụ xuống thế làm người và đã được nhân-loại tôn vinh…Christus vincit, Christus regnat, Christus imperat. ◙