Mặc Giao

Chuyện khởi đầu bằng việc hai ông Ngô Văn Khởi và Nguyễn Văn Hải, giáo dân giáo xứ Mỹ Yên, xã Nghi Phương, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An, bị bắt vô cớ. Sau những khiếu nại và đòi hỏi từ phiá dân, nhà cầm quyền địa phương ký giấy ngày 3-9-2013 cam kết thả hai người ngày hôm sau. Khoảng 15g30 ngày 4-9-2013, gia đình của hai ông và bà con thuộc giáo xứ Mỹ Yên tụ tập trước trụ sở Ủy Ban Nhân Dân xã Nghi Phương để đón hai người theo cam kết của nhà cầm quyền. Chờ hoài không thấy hai người được thả, dân bắt đầu đòi hỏi và phản đối. Lực lượng công an đã được bố trí sẵn. Một số phần tử lạ mặt trà trộn trong đám đông ném đá vào công an. Chỉ chờ có thế, công an nhào vô đàn áp dân chúng, đánh đập không nương tay, bất kể người già, phụ nữ. Công an còn xông vào nhà dân đập phá, kể cả đập vỡ ảnh tượng thờ phượng. Kết qủa: 30 người bị thương, 4 người bị thương nặng phải đưa đi bệnh viện, trong đó có một người bị chấn thương sọ não. Kết luận của màn khởi đầu: 1- Nhà cầm quyền bắt người trái phép, không theo một luật lệ nào. 2- Nhà cầm quyền nói dối dân, không giữ lời cam kết. 3- Nhà cầm quyền dàn dựng việc công an bị ném đá để đàn áp dân một cách dã man, đập phá những biểu tượng tôn giáo. Những gì xảy ra tiếp theo, chúng ta đã biết.

Vị chủ chăn tinh thần của giáo phận Vinh, trong đó có giáo dân giáo xứ Mỹ Yên, kiêm Chủ Tịch Ủy Ban Công Lý và Hòa Bình của Giáo Hội Công Giáo VN, Giám Mục Nguyễn Thái Hợp, người vẫn chủ trương đối thoại, không đối đầu với nhà cầm quyền cộng sản, lần này đã phải đương đầu. Phải đương đầu vì những người có quyền đã đơn phương gây ra những hành động phi hòa bình, phi công lý nhắm vào những giáo dân vô tội. Phải đương đầu vì con chiên bị cư xử bất công, man rợ. Tuy kêu khóc, họ vẫn giữ thái độ kiên cường. Chủ chăn không thể kém kiên cường hơn con chiên. Lần đầu tiên người ta ghi nhận Đức Cha Nguyễn Thái Hợp dùng những lời rất nặng nề để lên án nhà cầm quyền cộng sản trong vụ Mỹ Yên: "Tôi cực lực lên án cách ứng xử bất nhân và những hành vi bạo lực dã man của cơ quan công quyền" (Thư Chung), "Chúng tôi bênh vực những nạn nhân của bạo quyền cũng như là của thế lực mà dùng quyền lực của mình để đàn áp dân đen" (trả lời phỏng vấn đài RFA 5-9-13), "Họ đã vu khống một số tin tức không đúng sự thật" (đài RFI 16-9-13)...

Đương đầu chứ không đối đầu. Đương đầu là đối phó với hoàn cảnh ngoài ý muốn, là tự vệ, là thụ động. Đối đầu là chủ động, là phản công. Đức Cha Hợp không đối đầu, chỉ bắt buộc phải đương đầu bằng cách cho tụ tập cầu nguyện từng giáo xứ, lớn lắm là từng hạt (quy tụ một số giáo xứ), không cho tập hợp toàn giáo phận như buổi cầu nguyện và phản đối vụ đàn áp Tam Tòa với 500,000 giáo dân tham dự và do Đức cựu Giám Mục Vinh Cao Đình Thuyên chủ tọa cách đây trên 4 năm. Có phải Đức Cha Hợp nghĩ tụ tập giáo dân vừa đủ đông để tỏ thái độ, để phản đối một cách chừng mực, như thế là đủ, tụ tập cả nửa triệu người là khiêu khích, là làm lớn chuyện, lỡ gây ra cuộc biểu tình lớn không kiểm soát được thì biết ăn nói làm sao với nhà cầm quyền? Đức Cha Hợp cũng không muốn Hội Đồng Giám Mục VN can thiệp vào chuyện "của mình", vì theo Đức Cha, "Các giám mục vẫn hợp thông và rất hiểu hoàn cảnh này, nhưng đây là những chuyện nhỏ thì mỗi giám mục cũng có thể giải quyết được, không cần đến Hội Đồng Giám Mục" (đài RFA 5-9-13). Vì vậy, khi thấy Hội Đồng Giám Mục vẫn êm ru, không có một lời an ủi và lên tiếng nào đối với các nạn nhân giáo dân Mỹ Yên, chúng ta không nên lấy làm lạ.

Qua những hành động như trên của vị đứng đầu giáo phận Vinh, chúng ta thấy nguyên tắc không đối đầu vẫn được giữ. Còn nguyên tắc đối thoại thì sao? Đức Cha Hợp khi trả lời ký giả Mặc Lâm của đài Á Châu Tự Do (RFA) đã phát biểu: "Giáo hội chúng tôi chủ trương đối thoại, không chủ trương dùng bạo lực... Hành động của họ (CS) như là tạm cắt đứt đối thoại, đó là hành động mà chúng tôi không thể chấp nhận".

Đức Cha Hợp vẫn chủ trương duy trì đối thoại với nhà cầm quyền cộng sản và cho rằng những hành động bạo lực của cộng sản tại Mỹ Yên chỉ là tạm gián đoạn đối thoại một cách đáng tiếc. Đức Cha trung thành với chủ trương đối thoại của mình, dù đối tác của Đúc Cha không coi đối thoại là gì, chỉ dùng bạo lực và gian trá để thực hiện những điều họ muốn. Có lẽ Đức Cha vẫn muốn giữ "liên hệ tốt đẹp" của "những ngày xưa thân ái", vẫn còn lưu luyến với chính lập trường của mình, không muốn rút dây chặt cầu để khó nối lại mối liên hệ sau này. Thế nhưng việc đối thoại giữa hai bên có còn thực hiện được không, có còn tạo được sự tín nhiệm hỗ tương để tìm ra những giải pháp đồng thuận khi một bên đã dùng dùi cui, gậy gộc, roi điện gây đổ máu cho dân, một bên thì dùng những lời lẽ cạn tầu ráo máng để lên án, như "ứng xử bất nhân", "bạo lực dã man", "đàn áp dân đen", "vu khống", và gọi chế độ này là "bạo quyền"? Đối thoại đã đổ vỡ, rất khó hàn gắn. Đối thoại mà không còn tin nhau thì làm sao đối thoại? Chính Đức Cha Hợp đã công khai biểu lộ sự mất niềm tin này: "Chúng tôi không thể biết những cuộc tấn công, những dối trá, và vu khống sẽ tiếp tục kéo dài đến bao giờ mới chấm dứt. Đó là một tình huống nguy hiểm và đáng lo ngại cho các Kitô hữu" (Asianews 18-9-13). Đối thoại là giải pháp hòa bình. Nhưng đối thoại chỉ có thể đem lại kết qủa khi cả hai bên đều có thiện chí và đều biết lẽ phải trái. Nếu không, đối thoại chỉ là một hình thức câu giờ, hoãn binh, để những kẻ không có thiện chí rảnh tay thực hiện âm mưu của họ. Đừng nên trông đợi nhiều qúa vào giải pháp đối thoại.

Không đối thoại không có nghiã là cắt đứt mọi liên lạc, là tuyên chiến, nhưng là khẳng định rõ ràng đường tôi tôi đi, lập trường tôi tôi giữ, dù những đe dọa, khủng bố hay dụ dỗ ngon ngọt cũng không làm tôi lay chuyển. Chỉ khi nào anh tỏ thiện chí tìm kiếm một giải pháp hòa bình, lúc đó tôi mới sẵn sàng đối thoại với anh.

Không đối thoại có phải là đi đến đối đầu chăng? Xin đừng hiểu đối đầu theo nghiã gây hấn, tấn công. Đối đầu trong ý nghiã đạo là chống lại mọi thế lực của sự dữ đánh phá Giáo Hội, cấm đoán tự do tôn giáo, chà đạp nhân phẩm và quyền của con người, gieo rắc bất công và bạo lực. Giáo Hội không thể làm đồng minh với những sự xấu này, nên phải chống. Chống nhưng không dùng bạo lực, không làm đổ máu, không gây hận thù. Chống bằng thái độ cương quyết tố cáo, vạch trần sự xấu, không cộng tác với quyền lực xấu. Có thể nói đó là một hình thức "bất tuân dân sự" (civil disobedience). Đối đầu bằng hành động liên đới và bác ái với những nạn nhân của áp bức và bất công. Không thể làm ngơ khi thấy anh chị em bị đánh đập vì lý do tôn giáo hay vì chống cướp nhà cướp đất, không thể im lặng khi cho rằng đó là việc nhỏ của địa phương để địa phương giải quyết, không thể vô cảm trước những cảnh nghèo đói, bệnh tật không được giúp đỡ, cứu chữa, không thể lấy lý do không muốn dính vào chính trị mà không bênh vực những người bị hành hung, giam giữ, tù đầy vì tranh đấu cho tự do, nhân quyền, và cả cho sự toàn vẹn của tổ quốc... Đó là đối đầu tích cực bằng phương pháp hòa bình. Chúng ta không nên sợ và tránh né thứ đối đầu này.

Hy vọng rằng vụ Mỹ Yên có thể làm cho nhiều người mở mắt để phá tan ảo tưởng có thể thuyết phục và thỏa hiệp với cộng sản nếu biết nói chuyện phải trái và đối xử mềm với họ. Dân Việt Nam và các tôn giáo ở Việt Nam đã tỏ thiện chí, đã cắn răng chịu đựng cộng sản nhiều qúa rồi. Bao nhiêu năm qua, cộng sản đối xử với dân chẳng những không khá hơn, mà càng ngày càng có những thái độ và hành động khinh dân, chèn ép dân, bóc lột dân, đánh đập dân không nương tay, coi dân như quân thù quân hằn. Chế độ này đã hết thuốc chữa, đã hiện nguyên hình là một đám đầu trộm đuôi cướp. Không thể đối thoại và không thể không đối đầu với hạng người này. Giải pháp duy nhất là thay đổi chế độ trong hòa bình. Điều này chỉ có thể thực hiện nếu có sự dấn thân tích cực của một đại bộ phận nhân dân.

ính đến đầu tháng 10 - 2013, nhà thơ Nguyễn Chí Thiện đã từ bỏ cõi trần được một năm. Ông ra đi, để lại cho nhân gian một trái tim hồng, như hai câu thơ trăn trối của ông

Nhà văn Trần Phong Vũ đã lấy lời và ý của hai câu thơ trên để đặt tên cho cuốn sách mới nhất của mình: "Nguyễn Chí Thiện, Trái Tim Hồng", do Tủ Sách Tiếng Quê Hương ấn hành. Có lẽ tôi là một trong những người may mắn được đọc soạn phầm này rất sớm, dưới dạng bản thảo, trước khi được gửi sang Đài Loan in.

Trần Phong Vũ suy nghĩ, tìm tài liệu và viết cuốn sách trong vòng chưa đầy 10 tháng. Có người nghĩ Trần Phong Vũ là bạn tâm giao với Nguyễn Chí Thiện trên 10 năm, nếu viết xong cuốn sách về bạn trong 10 tháng thì cũng không có gì đáng lạ. Sự thật không giản dị như thế. Có mấy ai gom góp, lưu trữ tác phẩm, tài liệu, bằng chứng, hình ảnh của bạn để chờ bạn chết là viết thành sách liền đâu?

Vậy mà Trần Phong Vũ đã viết được một cuốn sách 560 trang, trong đó có 48 trang hình mầu, thêm phần Phụ Lục in những bài viết về Nguyễn Chí Thiện của 28 tác giả. Tác phẩm này là một tổng hợp có thể coi là đầy đủ về nhà thơ Nguyễn Chí Thiện, người còn được gọi là "ngục sĩ" vì ông đã nếm cảnh ngục tù tổng cộng 27 năm trong số 56 năm ông sống trên quê hương. Ông làm thơ rất sớm, và cũng đi tù rất sớm, trước tuổi 20, từ cuối thập niên 50, đầu thập niên 60 thế kỷ trước. Ông viết những vần thơ phẫn nộ khi nhìn tận mắt những cảnh "đào tận gốc trốc tận rễ" của cuộc cải cách ruộng đất và cảnh đầy đọa những người dính líu xa gần tới vụ Nhân Văn Giai Phẩm.

Cuộc đời, thi tài và nỗi lòng của ông đã được Trần Phong Vũ trình bầy chi tiết. Tôi chỉ chia sẻ một số cảm nghĩ qua những tiết lộ và khám phá của Trần Phong Vũ liên quan đến Nguyễn Chí Thiện.

Khám phá đầu tiên là hành trình tâm linh của Nguyễn Chí Thiện. Tôi không muốn đem vấn đề tôn giáo ra tranh cãi với bất cứ ý định nào. Nhưng tôi buồn vì thấy đời độc ác qúa, tâm địa của một số người tối tăm, hẹp hòi quá. Một người làm thơ tranh đấu cho quyền của con người, đặc biệt con người Việt Nam, đã can đảm chấp nhận mọi đau khổ, thua thiệt, lãnh đủ thứ đòn thù, lúc gần chết ở tuổi 73 quyết định chọn một tôn giáo để theo, mà có những kẻ nỡ lòng lăng mạ ông "bị dụ dỗ lúc tinh thần không còn sáng suốt, để cho đám qụa đen cướp xác, cướp hồn (!)". Qua những tiết lộ của Trần Phong Vũ, người ở bên ông trong 6 ngày cuối đời, người ta mới biết chính Nguyễn Chí Thiện ngỏ ý xin vào đạo lúc còn tỉnh táo. Đây không phải là một hành động bốc đồng trong một lúc khủng hoảng thần kinh, nhưng là kết qủa của một qúa trình tìm hiểu và suy nghĩ từ nhiều năm. Chính Linh Mục Nguyễn Văn Lý cho biết Linh Mục đã dậy giáo lý cho Nguyễn Chí Thiện tổng cộng trên một năm trời khi hai người cùng trong tù cộng sản. Cụ Vũ Thế Hùng, thân sinh của LM Vũ Khởi Phụng hiện phụ trách giáo xứ Thái Hà, Hà Nội, bạn đồng tù với Nguyễn chí Thiện, đã nhận nhau là bố con tinh thần. Không kể những liên hệ và gặp gỡ khác, chỉ cần hai trường hợp này đã đủ để chứng minh Nguyễn Chí Thiện không thể bị dụ dỗ và u mê hấp tấp lấy một quyết định quan trong về tâm linh vào lúc cuối đời. Xin hãy tôn trọng niềm tin của nhau. Hận thù tôn giáo là một tội rất lớn vì nó đã gây biết bao tang tóc cho nhân loại, và vi phạm quyền tự do cao qúy nhất của con người.

Về vấn đề tác giả và tác phẩm, có thể nói Trần Phong Vũ là người đầu tiên đã phân tích cặn kẽ về ý và lời của thơ Nguyễn Chí Thiện. Tác giả đã dành nguyên một phần của cuốn sách để trình bầy vấn đề này. Sau đó ông đưa nhận xét:

Nhận xét của Trần Phong Vũ cũng không xa với ý kiến của TS Erich Wolfgang người Đức mà ông trích dẫn trong chương 5 để lý giải cho câu hỏi: "Chiến sĩ, Ngục sĩ hay Thi sĩ" với mục tiêu trả lại cho nhà thơ vị trí đích thực của ông:

Ý thơ thì như vậy. Lời thơ, tứ thơ thì ra sao? Dĩ nhiên không thể tìm trong thơ Nguyễn Chí Thiện một thứ "yên-sĩ-phi-lý-thuần" (inspiration) về tình ái hay cảm hứng khi đối cảnh sinh tình, như giữa cảnh trăng tà, sương khói mơ hồ, ánh đèn chài le lói trên sông, mà xuất khẩu thành thơ

Cảm hứng, ngôn từ trong thơ Nguyễn Chí Thiện phải là những lời diễn tả sự đau sót, phẫn nộ của một nhân chứng trước những cảnh đầy đọa mà đồng loại và chính mình là nạn nhân. Thơ của Nguyễn Chí Thiện là những bản cáo trạng, đề tài không thể là viễn mơ, thi từ không phải là thứ gọt dũa cho đẹp. Tôi rất tâm đắc với Luật sư nhà văn Trần Thanh Hiệp khi ông nhận xét về thơ Nguyễn Chí Thiện khi Nguyễn Chí Thiện còn đang ngồi tù ở Việt Nam:

"Thơ của ông (Nguyễn Chí Thiện) là chất liệu của văn học Việt Nam từ đầu hậu bán thế kỷ 20. Trong đổ vỡ, hoang tàn, ông đã tồn trữ được cả một kho ngôn ngữ. Trong cuộc giao tranh giữa những thế lực tiến bộ và phản động của một xã hội đang chuyển mình để thay đổi vận mạng, ông cho thấy người làm thơ nên chọn thái độ nào. Ông đã đóng góp bằng tác phẩm Hoa Địa Ngục vào cuộc tranh luận rất cổ điển giữa hai quan niệm về thơ thuần túy và thơ ngẫu cảm. Ông lảm thơ như Goethe đã nói từ đầu thập kỷ trước - ‘Thơ của tôi là thơ ngẫu cảm, xuất phát từ thực tế và dựa trên thực tế. Tôi không cần đến những loại thơ bâng quơ’ " (Nguyệt San Độc Lập, 25/5/1988).

Đúng như vậy. thơ của Nguyễn Chí Thiện không phải là thơ bâng quơ để chỉ phục vụ cái Mỹ, nhưng trước hết là thơ tranh đấu để đòi cái Chân và Thiện.

Tâm tư nặng chĩu của Nguyễn Chí Thiện cũng được Trần Phong Vũ kể lại. Vào một buổi chiều trên bãi biển Huntington Beach, Nam California, tác giả thi phẩm Hoa Địa Ngục âm thầm thú nhận khi mới đặt chân ra ngoài này ông tưởng đây là cơ hội để ông thực hiện giấc mơ thời trẻ, đó là được tự do sống một đời giang hồ, phiêu bạt. Nhưng không, "nó chỉ là cái bề mặt che dấu nỗi uất hận bùng bốc trong tim mà không có cơ hội bộc phát, tương tự như dung dịch phún thạch cháy đỏ chất chứa trong lòng hỏa diệm sơn". Ai cũng hiểu cái uất hận đó là gì. Nhất là khi nó được biểu lộ bằng hành động và lời nói của Nguyễn Chí Thiện khi ông đi khắp nơi trên địa cầu để tố cáo sự tàn ác, vô nhân của chế độ cộng sản Việt Nam, tìm cách ảnh hưởng dư luận quốc tế và kêu gọi đồng bào chung tay lật đổ chế độ này để cứu dân cứu nước.

Ông có nỗi buồn bực khác không nói ra khi một số người xuyên tạc ông là Nguyễn Chí Thiện giả, được cộng sản Việt Nam đưa ra ngoại quốc để phá cộng đồng tỵ nạn. Chỉ cộng sản mới có lợi khi tung ra tin thất thiệt này, vì chỉ với một nghi ngờ không cần kiểm chứng, uy tín của Nguyễn Chí Thiện sẽ bị sứt mẻ, những lời tố cộng của Nguyễn Chí Thiện sẽ bị một số người bỏ ngoài tai. Còn những người vu oan cho ông mà không phải là cộng sản thì sao? Chúng tôi không có thói quen thấy ai không đồng ý với mình thì lập tức cho họ mang dép râu, nón cối. Nhưng thú thật chúng tôi không thể hiểu nổi việc làm của những người đánh phá Nguyễn Chí Thiện trong thực tế còn tàn bạo hơn cộng sản. Cuối cùng chúng tôi chỉ dám tạm kết luận rằng ai biết được ma ăn cỗ? Ai biết được những âm mưu ẩn giấu bên trong việc tranh dành quyền lợi quanh nhân vật Nguyễn Chí Thiện? Ai rõ được những hận thù giữa các cá nhân và phe phái dùng câu chuyện Nguyễn Chí Thiện "thật/giả" để làm cái cớ tạo nên cảnh đánh đấm lẫn nhau? Nguyễn Chí Thiện đã được nghệ sĩ Thanh Hùng, người cùng quê, quen biết nhau từ nhỏ xác nhận, đã được các bạn tù Nguyễn Văn Lý, Phùng Cung, Kiều Duy Vĩnh, Vũ Thư Hiên... thương mến, cảm phục, nhất là có người anh ruột Nguyễn Công Giân, trung tá trong quân lực VNCH, bảo lãnh sang Mỹ. Vậy mà họ vẫn nói đó là Nguyễn Chí Thiện giả!? Họ gạt bỏ luôn cả kết qủa giảo nghiệm chữ viết và nhân dạng/diện dạng của Nguyễn Chí Thiện trước và sau khi đi định cư tại Hoa Kỳ. Họ cứ nằng nặc cho rằng đây là Nguyễn Chí Thiện giả do Hà Nội gửi sang Mỹ. Nếu đúng như vậy, chúng ta cầu cho cộng sản gửi ra hải ngoại thêm vài ngàn, thậm chí cả "mười ngàn Nguyễn Chí Thiện giả" cùng loại nữa như câu nói đùa của giáo sư Trần Văn Tòng, bào huynh của liệt sĩ Trần Văn Bá.

Một nỗi buồn khác của Nguyễn Chí Thiện là sức khỏe suy yếu. Sau bao nhiêu năm tù đầy, thiếu ăn, thiếu thuốc, bị hành hạ cả tinh thần lẫn thể xác, nên khi sang tới Mỹ, nhà thơ chỉ còn một cái đầu minh mẫn, thân xác thì vật vờ, "tim phổi nát bét cả rồi". Ông sống thêm được 17 năm ở hải ngoại là một phép lạ. Ông đã thổ lộ với Trần Phong Vũ:

Hy vọng ông sẽ sớm được chia niềm vui lớn với đồng bào, dù ông đang ở cõi khác.

Cuối cùng là tiết lộ khá lý thú về chuyện tình ái của Nguyễn Chí Thiện. Ai cũng thấy nhà thơ sống độc thân, thái độ nghiêm túc, lời nói chuẩn mực, hầu như không biểu lộ một tình cảm riêng tư với một bà, một cô nào, dù con số những người khác phái quý mến ông không thiếu. Có người nghĩ nhà thơ đã chán hay không biết đến tình yêu. Sự thật, ông đã kể hết cho Trần Phong Vũ về những mối tình của mình. Không nói chuyện xa xưa, ngay những năm tháng cuối đời, Nguyễn Chí Thiện cũng có vài ba mối tình một chiều từ phiá nữ và một mối tình hai chiều mà ông ấp ủ trong lòng. Ông đâu phải là gỗ đá, lại là người viết văn, làm thơ, nên phải thuộc nòi tình. Người tình hai chiều ở xa, muốn đến thăm ông tại Cali, ông không chấp thuận. Sao ông nỡ từ chối như vậy? Ông thổ lộ chỉ sợ khi gặp nhau, tình cảm sẽ đi xa hơn, ai biết được những gì sẽ xảy ra, hậu qủa chắc chắn sẽ buồn hơn là xa nhau mà thương nhau, nhớ nhau.

Lý do ông không muốn gắn bó với một người tình nào vì ông biết mình nhiều bệnh tật, thiếu sức khỏe, không chiều chuộng, chăm lo được cho người yêu, và không muốn tạo nên cảnh bẽ bàng cho cả hai nguời, nhất là không muốn người yêu lại trở thành một thứ y tá bất đắc dĩ cho mình sau này. Ngoài ra, ông còn ôm những nỗi niềm riêng trong lòng, không thể đem cả thân xác lẫn tâm hồn để yêu nhau. Vì vậy, đành phải xa nhau tuy lòng rất đau đớn. Rất may là ông đã kịp làm một bài thơ để âm thầm giãi bày cùng nàng, trước khi rời khỏi trần gian. Nói là âm thầm, vì bài thơ ngắn này ông tính giữ cho riêng mình và chỉ đọc cho tác giả họ Trần nghe trong những ngày tháng cuối đời mà thôi.

Đúng là một mối tình buồn!

Và ai dám nói đây là Nguyễn Chí Thiện "giả", không biết làm thơ!?

Được biết thêm về Nguyễn Chí Thiện qua cuốn sách của Trần phong Vũ, tôi càng thêm qúy mến cố thi sĩ, người tôi đã qúy mến ngay trong những lần gặp gỡ đầu tiên tại các thành phố Edmonton và Calgary ở Canada, không lâu sau khi Nguyễn Chí Thiện đến Hoa Kỳ. Nhờ được giao công tác tiếp đón và giới thiệu nhà thơ trong các cuộc hội họp với đồng hương, tôi đã nhận ra lập trường, tài năng và nhân cách đặc biệt của tác giả Hoa Địa Ngục. Sau đó, qua những lần gặp gỡ khác tại Hoa Kỳ, tôi càng thấy sự hy sinh chịu khó của Nguyễn Chí Thiện trong việc tham gia sinh hoạt với các tổ chức đấu tranh và các cơ quan truyền thông của đồng bào hải ngoại. Tấm thân già bệnh hoạn với những bước đi chậm chạp, nhưng khi đứng trước micro là giọng nói sang sảng, đanh thép vang lên, với những lập luận vững chắc, với những kinh nghiệm đã trải qua, tất cả dựa vào trí nhớ còn bén nhậy, không cần giấy ghi chi tiết. Nguyễn Chí Thiện là một chiến sĩ đã chiến đấu cho đến lúc hơi tàn lực cạn.

Với cuốn "Nguyễn Chí Thiện, Trái Tim Hồng", Trần Phong Vũ đã làm một việc cần thiết và hữu ích. Cần thiết vì ông đã dành hết tâm lực để ghi lại được những di sản tinh thần quý giá của một nhà thơ chiến sĩ, đã hy sinh trọn tuổi thanh xuân để làm nhân chứng cho sự tàn bạo của cộng sản và để đấu tranh nhằm giải thoát quê hương, đồng bào khỏi sự tàn bạo ấy. Hữu ích vì tấm gương của Nguyễn Chí Thiện cần phải được phổ biến bây giờ và mai sau cho nhiều người, nhất là người trẻ, để họ đừng chỉ nghĩ đền mình, biết sống có tình với mọi người như cố thi sĩ Nguyễn Chí Thiện, biết hy sinh tranh đấu cho sự thật, công lý và những giá trị thiêng liêng của con người.

Trần Phong Vũ đã vất vả hoàn thành tác phẩm trong một thời gian kỷ lục, nhưng sau đó chắc ông vui vì đã làm được một việc ý nghiã để tạ lòng người tri kỷ. Trần Phong Vũ đã viết hồi ký thay cho Nguyễn Chí Thiện. Một thứ hồi ký không xưng hô ở ngôi thứ nhất. Nhưng ở ngôi thứ ba.◙