Một người bạn ở trong nước vừa gửi cho chúng tôi bài viết ngắn của tác giả Trương Nhân Tuấn post trên mạng anh Ba Sàm hôm 11-8 vừa qua. Bài viết có tiêu đề "Không thấy Phật Giáo ở đâu trong lòng dân tộc?" Anh bạn gợi ý chúng tôi lên tiếng về vấn đề này. Theo anh, nó đang trở thành một câu hỏi lớn cho nhiều bà con trong nước, trong số không thiếu những Phật tử thuần thành như chính tác giả bài viết.

Tôi chỉ trả lời vắn tắt trong hồi âm cho anh bạn. Đại ý, nếu là một Phật tử như anh, tôi sẽ viết. Nhưng ngặt vì là người Công Giáo, nếu tôi lên tiếng, không những không giúp ích gì cho đại cuộc mà còn có thể gậy thêm những ngộ nhận nguy hiểm.

Nhưng hôm nay tôi quyết định viết về vấn đề này. Lý do: vì đã tìm được chứng tá với hy vọng lý giải được một phần câu hỏi của tác giả Trương Nhân Tuấn.

Chứng tá thứ nhất: "Bản lên tiếng của Tăng Đoàn GHPGVNTN về thảm họa do Formosa Hà Tĩnh gây ra" do HT Thích Viên Định ký tên với tư cách Tổng Thư Ký Tăng Đoàn. Văn kiện này công bố ngày 27-4-2016, được post trên mạng Ba Sàm cùng ngày. Thứ đến là tiếng nói dõng dạc của Đại Đức Thích Viên Pháp trong cuộc hội thảo về đề tài "Vai Trò Tôn Giáo đối với tình hình hiện nay của đất nước" do CĐ Bắc California tổ chức hôm Chúa Nhật 07-8-16. Tiếp theo là nội dung cuộc phỏng vấn ĐĐ do chương trình Văn Hóa Nhân Bản Lạc Việt, do nhà báo Ngô Đình Vận thực hiện gần đây.

Bản Lên Tiếng có những đòi hỏi:

Trong bài nói chuyện tại cuộc hội thảo hôm 07-8, ĐĐ Thích Viên Pháp đã minh nhiên xác định lập trường và thế đứng của ông. Theo đó, "Trước khi là Phật tử, là chức sắc trong GHPG, ông đã là một công dân Việt Nam, có trách nhiệm trực tiếp đối với sự tồn vong của đất nước và dân tộc Việt…" Ông xác tín, dù là người theo đạo Chúa hay đạo Phật, các tín đồ thường nghe theo lời chỉ dạy của giới lãnh đạo. Cũng vì thế, ngày nay ông tự thấy có bổn phận phải làm gương cho mọi người bằng cách dấn thân đấu tranh chống lại sự ác, góp phần kiến tạo một Việt Nam không cộng sản. Mấy thập niên trước, khi còn là một thanh niên 19, 20 tuổi, trước khi trở thành một sĩ quan trong Không lực Hoa Kỳ, ông đã nhận ra Hồ Chí Minh là căn nguyên dẫn tới tình cảnh đau thương cho đất nước. Do đó, ông đã phát động phong trào triệt hạ cái gọi là "thần tượng Hồ Chí Minh"…

Theo tôi, đấy là những chỉ dấu tích cực tiềm tàng trong nội bộ Giáo hội Phật Giáo. Bản lên tiếng của Tăng đoàn GHPGVNTN được công bố ba tuần sau khi thảm họa môi trường nổ ra ở Vũng Áng và được post lên mạng Ba Sàm cùng ngày với bài viết của ông Trương Nhân Tuấn. Như thế, chắc chắn ông đã đọc qua. Cuộc hội thảo hôm 07-8 cũng không phải lần đầu ĐĐ Viên Pháp lên tiếng xác định lập trường. Được biết trong thời gian qua, ông đã nhiều lần bày tỏ quan điểm tích cực đối với hiện tình đất nước qua các phương tiện truyền thông trong cộng đồng như các đài SBTN, Hồn Việt.

Như thế, câu hỏi đặt ra là phải chăng sự kỳ vọng của ông Trương đối với phản ứng cần phải có trong giai đoạn mất còn này của Phật Giáo ở nơi nào khác hơn là một vài sự lên tiếng lẻ tẻ. Và chính vì thế, mở đầu bài viết ông mới cất tiếng than: "Tôi đi tìm mãi cả mấy tháng nay mà không thấy ‘Phật giáo ở đâu trong lòng dân tộc’"?

Ông viết tiếp:

Bây giờ thì tôi hiểu tâm sự của tác giả Trương Nhân Tuấn, một trí thức đã công khai cho biết nhân thân, giòng họ của mình "là những người Phật giáo thuần hành. Cha, mẹ, ông cố tổ… đều là người Phật giáo. Anh em tôi ở VN hiện nay là những người thường xuyên đi chùa, cúng dường… chăm chỉ nhứt VN. Giòng họ nhà tôi không chỉ cúng Phật ở nhà, mà còn lập chùa, để mọi người có thể đến cúng bái Phật."

Ông nhấn mạnh:

Đọc đến đây, tôi càng cảm thông nỗi băn khoăn và niềm thao thức của ông. Cách hiểu của ông về cụm từ "người Phật tử sống trong lòng dân tộc" không khác gì cách hiểu của tôi và những đồng đạo của tôi về cụm từ "Người Công giáo sống Phúc Âm giữa lòng dân tộc", một cụm từ do tờ Công Giáo & Dân Tộc của nhóm LM Quốc Doanh đẻ ra. Sau này đã được long trọng đưa vào Lá Thư Chung của Hội Đồng Giám Mục Công Giáo Việt Nam sau khóa họp đầu tiên ở Hànội năm 1980. Nó hàm ẩn trong DVD trường ca cải lương mang danh "Phật giáo trong lòng Dân tộc" ghi tên Thiền sư Thích Thanh Từ và Nghệ sĩ Bạch Tuyết được tác giả post lên đầu bài viết. Dĩ nhiên, cũng như HĐGMVN, tác giả họ Trương đều có chung một cách hiểu chính trực về cụm từ này.

Cũng như người viết, chắc chắn tác giả thừa hiểu mưu toan "đánh tráo khái niệm" vốn là nghề ruột của những người cộng sản. Ở đây là "đánh tráo khái niệm trong phạm vi ngôn từ". Đối với họ, đại danh từ "dân tộc" trong trường hợp này bị đồng hóa với đảng cộng sản và chế độ Hànội. Vì thế khi nói "người Phật tử sống trong lòng dân tộc" hay "Người Công Giáo sống Phúc âm giữa lòng dân tộc" họ muốn các tín đồ hai tôn giáo này hiểu là "sống trong lòng đảng và chế độ độc tài, độc tôn cộng sản"!

Một khi đã bị dụ hoặc, để hiểu (hay miễn cưỡng phải hiểu!?) tình tự Quốc gia, Dân tộc sai lạc như thế thì mong gì quảng đại giáo chúng có được những phản ứng tích cực trước những thảm họa đang đẩy dân tộc tới nguy cơ mất nước hiện nay?

May mắn riêng cho Giáo hội Công giáo. Tuy chỉ là thiểu số (khoảng 7%), nhưng nhờ tổ chức chặt chẽ, thêm vào mối liên hệ toàn cầu trong Giáo hội hoàn vũ, nhất là lòng tin vững chắc của tập thể tín đồ, cho dù đã tìm hết cách để lũng đoạn nhưng đến nay những người cộng sản vẫn chưa thành công như ý muốn. Trong khi với hầu hết các Giáo hội khác, họ đã thiết lập được những "Giáo hội Quốc doanh" nhằm khuynh loát ảnh hưởng của những Giáo hội nguyên thủy, thì với Công giáo, họ mới chỉ mua chuộc được một số nhỏ giáo sĩ Công giáo gọi là nhóm "linh mục quốc doanh" trong cái gọi là Ủy Ban Đoàn Kết Công Giáo (hậu thân của Ủy Ban Liên Lạc Công Giáo ở miền Bắc trước tháng tư năm 1975). Từ nhóm này họ đã đưa được một số Giáo sĩ tham gia các cơ chế mệnh danh lập pháp của chế độ Hànội, đồng thời tạo được đôi chút ảnh hưởng nhằm lèo lái một thiểu số lãnh đạo trong Giáo hội.

Chính Hòa Thượng Thích Quảng Độ đã nhận ra sức để kháng của người Công giáo rất sớm. Trong đoạn mở đầu "Bản Nhận Định về những sai lầm của Đảng Cộng Sản Việt Nam đối với Dân Tộc và Phật Giáo Việt Nam" công bố tháng 01 băm 1992, nhằm ngày 14-12 năm Tân Mùi, đánh dấu 10 năm ngài bị quản thúc, với tư cách Tổng Thư Ký Viện Hóa Đạo trong cơ chế GHPGVNTN thời ấy, ngài viết nguyên văn như sau:

Hòa Thượng Tích Quảng Độ nhấn mạnh:

Trở lại với bài viết của người Phật tử thuần thành họ Trương, ở một đoạn khác ông còn mạnh dạn nêu lên câu hỏi nhức nhối sau đây:

Từ nhận định không vui ấy, ông nêu lên những câu hỏi tiếp:

Như trong chú thích 3, vì tôn trọng các tín đồ thuộc tôn giáo bạn, chúng tôi không thể trích dẫn thêm những suy tư tiếp của tác giả Trương Nhân Tuấn liên quan tới những hệ lụy mà Phật giáo phải gánh chịu do những hành vi thâm độc, đê tiện của tập đoàn cộng sản gây nên lâu nay. Theo thiển kiến, nếu so sánh với điều người Phật tử coi là "Pháp Nạn" trong biến cố 1963, thì "Pháp Nạn" Giáo hội Phật giáo phải đối diện sau ngày Cộng sản miền Bắc xâm lăng miền Nam trầm trọng và lớn hơn thập bội… đến nỗi người Phật tử thuần thành như tác giả họ Trương bất đắc dĩ phải dùng tới những lời lẽ nặng nề trong bài viết của ông.

Trước khi chấm dứt bài viết này, chúng tôi xin có đôi điều chia sẻ với ông Trương Nhân Tuấn, và với quý độc giả.

Như đã viết trong đoạn trên, tôi cảm thông với nỗi niềm băn khoăn, thao thức của ông Trương. Tôi cũng không giấu lòng cảm phục dành cho ông trước thái độ cương trực và lòng can đảm nơi một Phật tử như ông. Vì lòng yêu mến muốn bảo vệ tôn giáo của mình, ông đã mạnh dạn vạch trần những khía cạnh tiêu cực đang là căn nguyên làm băng hoại giáo lý nhà Phật. Và điều này có thể sẽ là căn cớ khiến ông phải chịu những búa rìu dư luận từ những thành phần thiếu hiểu biết.

Có điều tôi thành tâm muốn chia sẻ với ông là trong khi bi quan nhìn vào sự im tiếng của tập thể chức sắc và tín độ Phật Giáo trước hiểm họa môi trường và nguy cơ mất nước hiện nay, chúng ta đừng quên cái căn nguyên đã tạo nên tình trạng đáng buồn ấy. Tôi muốn nói tới đảng và nhà nước cộng sản Việt Nam. Chính Bộ Chính Trị cộng đảng và những tay đầu sỏ như Nguyễn Phú Trọng, Trần Đại Quang, Nguyễn Thị Kim Ngân, Nguyễn Xuân Phúc là những nhân tố chủ yếu làm tê liệt tinh thần yêu đạo, yêu nước của 95 triệu đồng bào ta.

Đến như các tín đồ Công giáo là những người luôn xác tín vào lời chúc phúc của Đấng Cứu Thế hơn 2000 năm trước khi đặt để Thánh Phêrô làm Giáo hoàng tiên khởi cai quản Giáo hội là "Cho dù thế lực Satan cũng không thể hủy diệt Giáo hội", vậy mà đôi khi vẫn không khỏi lạc lòng khi chứng kiến những hiện tượng thiếu vắng tình liên đới, hiệp thông trong các chi thể Giáo Hội. Cụ thể như thái độ im lặng khó hiểu của hai Tổng Giáo Phận Sàigòn và Huế trong cuộc đấu tranh bất bạo động của hàng chục ngàn giáo sĩ, giáo dân Thái Hà, Vinh thuộc Tổng Giáo Phận Hànội dẫn tới hiện tượng thay bậc đổi ngôi đáng buồn ở TGP này cuối thập niên trước! Cho tới nay, câu hỏi lớn đặt ra cho nhiều người là nếu vào thời điểm ấy, cả ba TGP trong GHCG cùng với tín đồ các Giáo hội bạn đều một lòng một ý tạo nên một phong trào bất tuân dân sự trên cả nước thì liệu chế độ vô thần cộng sản có còn tồn tại đến ngày nay không?

Tuy vậy, là những người đặt hết niềm tin vào sức mạnh của tôn giáo, chúng ta không nản lòng. Biến cố cá chết khiến môi trường sinh thái bị đe dọa đang là một cơ may mới cho dân tộc ta. Những tiếng kêu gào thảm thiết của đồng bào miền Trung qua những cuộc xuống đường bất bạo động gần đây đang tạo nên những tác động giây chuyền, thúc đẩy 95 triệu đồng bào lương giáo nhất tề đứng lên lật đổ chế độ bạo tàn hèn với giặc ác với dân để cứu nguy đất nước, dân tộc thoát khỏi ách thống trị của kẻ thù phương bắc./.

Tôi đi tìm mãi cả mấy tháng nay mà không thấy "Phật giáo ở đâu trong lòng dân tộc"?

Vụ ô nhiễm biển ở miền Trung là một vấn đề trọng đại, gây hại không chỉ cho vài triệu dân miền Trung, mà còn gây hệ lụy cho cả dân tộc này, bây giờ và cho các thế hệ tương lai. Đây là một "vấn đề của dân tộc".

Ta thường nghe nói "Phật giáo sống trong lòng dân tộc".

Vậy thì người Phật giáo ở đâu, trí thức Phật giáo ở đâu, không lên tiếng khi luân thường đạo đức xã hội đảo lộn, khi dân tộc này bị đe dọa diệt vong?

Tôi là người Phật giáo thuần hành. Cha, mẹ, ông cố tổ… đều là người Phật giáo. Anh em tôi ở VN hiện nay là những người thường xuyên đi chùa, cúng dường… chăm chỉ nhứt VN. Giòng họ nhà tôi không chỉ cúng Phật ở nhà, mà còn lập chùa, để mọi người có thể đến cúng bái Phật.

Vòng vo như vậy chỉ muốn nói một điều: tôi không phải là người kỳ thị đạo Phật. Tôi lên tiếng vì sự tồn vong của đạo Phật.

Vấn đề là, khi nói người Phật tử "sống trong lòng dân tộc", thì người Phật tử phải biết trăn trở, biết chia sẻ nỗi đau, nhục vinh của dân tộc.

Ông Hồ không biết khi nào được phong thành "bồ tát", tượng được đưa vào chùa, ngự chỉ ở dưới Phật. Đây là gì nếu không phải là một sự phỉ báng vào giáo lý nhà Phật, một nỗi nhục lớn lao của những người Phật tử VN?

Phật tử VN có ai nói điều này chưa? Trí thức Phật giáo có ai nói chưa?

Báo chí trong nước, không đăng tin về chùa chiềng, tu sĩ thì thôi, mà hễ đăng thì toàn nói những chuyện bê tha, thế tục… của tu sĩ. Nhà chùa khi lên báo thì tình hình không khác nhà thổ.

Từ bao giờ Phật giáo VN lại bệ rạc, tu sĩ Phật giáo lại thế tục đến như vậy? Người Phật tử nào đã lên tiếng về vấn đề này chưa?

Bây giờ, đối diện vấn nạn ô nhiễm. Mới nghe nói sản phẩm hải sản của VN, như cá khô, tôm khô, mắm, nước mắm… của VN hiện đang bị cấm nhập vào thị trường nước Mỹ. Điều này đúng thì sản phẩm này sớm muộn cũng bị cấm ở các thị trường Châu Âu.

Thời gian qua báo chí đã cho biết tình trạng bi đát của ngư dân miền Trung. Các ngành nghề du lịch cũng chết đứng, chết ngồi. Nói chung là nhân dân cả nước đều bị liên lụy về hệ quả ô nhiễm biển.

Điều ghê rợn là đó chỉ là mới bắt đầu.

Trước những vấn đề của dân tộc như vậy, người Phật tử ở đâu trong "lòng" dân tộc?

Trong những ngày đầu tháng tư, trên địa bàn các tỉnh từ Hà Tĩnh đến Thừa Thiên – Huế  đã xảy ra hiện tượng cá chết hàng loạt dạt vào bờ gây hoang mang cho người dân cả nước, nhưng nhà cầm quyền vẫn chưa có biện pháp gì để đối phó, ngăn chặn.

Đây là một cuộc khủng hoảng môi sinh nghiêm trọng vì tác động khôn lường của nó lên đời sống người dân trong hiện tại và tương lai, nhất là những ngư dân, trong lúc nền kinh tế đang suy thoái, thất nghiệp tràn lan.

Nước biển bị ô nhiễm cũng sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc sản xuất muối, và điều này đặt ra một hiểm họa khác cho sức khỏe của 90 triệu dân vì người dân Việt xử dụng muối biển để ăn hàng ngày.

Formosa – Hà Tĩnh đã cố tình hủy hoại một ngư trường quan trọng của Việt Nam bởi việc đầu độc nguồn nước bằng hóa chất cực mạnh và cực độc, dẫn đến tuyệt diệt nguồn hải sản trên một vùng biển rộng lớn mang tầm chiến lược trong việc phòng thủ quốc gia, biến vùng biển này thành vùng biển chết.

Mất nguồn cá, ngư dân mất nguồn lợi sống còn, mất động cơ ra khơi đánh bắt, mà việc ra khơi đánh bắt cá cũng là cách mà ngư dân trực tiếp giữ gìn chủ quyền biển đảo trong lúc nhà cầm quyền đang bế tắc trong việc bảo vệ biển Đông.

Việc ô nhiễm nguồn nước đã hủy diệt mọi sinh vật trong lòng biển chưa biết đến bao giờ mới phục hồi, đây mới là tổn thất lớn nhất cho môi sinh và cuộc sống người dân trong trường kỳ.

Trong lúc nhà cầm quyền đang hoang mang bối rối trong việc xác định nguyên nhân và thủ phạm gây ra thảm họa môi trường này thì ông Chu Xuân Phàm – Giám đốc đối ngoại Công ty TNHH Gang thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh đã khẳng định một cách khó chấp nhận: Chỉ có một sự lựa chọn, hoặc là nhà máy thép, hoặc là cá tôm.

Hành động của Formosa – Hà Tĩnh không những hủy diệt môi sinh, đánh vào cuộc sống và sinh kế người dân mà còn thách thức công luận, chà đạp luật pháp, coi thường chủ quyền quốc gia và danh dự dân tộc Việt nam.

Trước hiểm họa môi sinh của đất nước, trước tình trạng tính mạng và sức khỏe người dân bị đe dọa, trước chủ quyền quốc gia bị thách thức, trước danh dự dân tộc bị xúc phạm, trước trách nhiệm đối với tiền đồ tổ quốc và tương lai của dân tộc:

Tăng Đoàn Giáo Hội Phật giáo Việt Nam Thống Nhất cực lực phản đối hành vi độc hại của Formosa, lên án sự vô trách nhiệm của nhà cầm quyền và yêu cầu nhà cầm quyền phải có hành động hiệu quả và kịp thời.

Đòi hỏi nhà cầm quyền sớm xác định nguyên nhân và thủ phạm gây ra hiểm họa.

Nhanh chóng có biện pháp xử lý môi trường, khắc phục thảm họa, giúp đỡ hữu hiệu để người dân khôi phục sản xuất.

Truy cứu trách nhiệm đối với kẻ phạm pháp và có biện pháp chế tài thích đáng để ngăn ngừa những hiểm họa tương tự trong tương lai.

Xử phạt nghiêm khắc những người lãnh đạo có trách nhiệm liên quan trong việc dung dưỡng, bao che cho tập đoàn Fomosa gây tội ác.

Buộc tập đoàn Formosa phải chịu trách nhiệm khắc phục khủng hoảng, bồi thường thiệt hại cho người dân. Trả lại môi trường biển trong sạch cho người dân ở đây.

Tăng đoàn Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống Nhất rất mong nền kinh tế của đất nước được phát triển, nhưng đòi hỏi một sự phát triển bền vững, không chấp nhận hy sinh môi trường sống và tương lai dân tộc cho sự phát triển kinh tế, vì suy cho cùng sự phát triển nào cũng để phục vụ con người, nếu hy sinh đời sống và sự an lạc của con người thì sự phát triển đó là vô nghĩa.◙

Chùa Giác Hoa, Sài gòn, ngày 27.4.2016.