Thánh Gioan Phaolô II
quan hệ với một phụ nữ?Lê Thiên
Mẹ Têrêsa thành Calcutta có hay không "một thời gian dài hơn 50 năm khủng hoảng đức tin" như truyền thông phần đời đă loan tin năm ngoái (2015) khi hồ sơ tuyên thánh cho Mẹ đang trong ṿng cứu xét? Quyển 30 Gương Sám Hối vừa phát hành đầu Mùa Chay này đă nêu đầy đủ chi tiết ở Gương thứ 29 đề cập đến Mẹ Têrêsa. Điều không ngờ là chính việc người ta "khám phá" ra Mẹ Têrêsa "khủng hoảng đức tin" đă giúp cho Giáo Hội có cái nh́n sâu rộng hơn đối với Đức Tin kiên vững của Mẹ, đồng thời cũng giúp tiến tŕnh phong thánh cho Mẹ được củng cố hơn để đi đến kết thúc tốt đẹp: Tin mới nhất cho biết Đức Thánh Cha Phanxicô đă cho công bố quyết định của ngài: "Lễ tuyên thánh cho Chân phúc Têrêsa thành Calcutta sẽ được cử hành vào ngày 04/9/2016 tới đây." Ḷng trung thành của Mẹ Têrêsa đối với Thiên Chúa là một chứng cứ hùng hồn về Đức Tin kiên định của Mẹ cho dù Mẹ "cảm nhận" ḿnh có những lúc cảm thấy như "thiếu vắng niềm tin." Phần thưởng của Thiên Chúa đang dành cho Mẹ Têrêsa là vậy.
Thánh Giáo hoàng Gioan Phaolô II quan hệ với phụ nữ?
Khác với trường hợp Mẹ Têrêsa, Đức Gioan Phaolô II đă được tuyên thánh ngày 27 tháng 4 năm 2014, nhưng măi tới đầu năm nay, năm 2016, nghĩa là gần 2 năm sau lễ tuyên thánh, người ta mới x́ xào về mối quan hệ của Thánh Giáo Hoàng trong quá khứ với một phụ nữ Mỹ gốc Ba Lan.
Ngày 16/02/2016, qua bài "Những thư Giáo hoàng John Paul II gửi bạn nữ," BBC cho biết "BBC đă được chứng kiến hàng trăm lá thư và ảnh cho thấy mối quan hệ thân thiết kéo dài hơn 30 năm giữa Đức Giáo hoàng John Paul II và một phụ nữ đă có chồng."
Cũng theo BBC, "những lá thư từ triết gia người Mỹ gốc Ba Lan, bà Anna-Teresa Tymieniecka, được giữ kín suốt nhiều năm ở Thư viện Quốc gia Ba Lan. Tài liệu cho thấy một khía cạnh khác của vị Đức Thánh Cha, qua đời năm 2005."
Điều đáng ghi nhận ở đây là sau những lời mở đầu trên, BBC xác nhận "không có chứng cứ cho thấy ông [Đức Gioan Phaolô II] phá lời nguyện trinh khiết."
ĐTC Phanxicô nhận định.
Từ bản tin này, lợi dụng cuộc họp báo trên chuyến bay ĐTC Phanxicô trở về Rôma ngày 19/02/2016 sau cuộc Tông du của ngài đến Mexicô, một kư giả đă hỏi ĐTC Phanxicô: "Các phương tiện truyền thông đă đề cập đến những trao đổi thư từ giữa Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II và triết gia người Mỹ, Anna Teresa Tymieniecka... Theo Đức Thánh Cha, liệu một vị giáo hoàng có thể có một mối quan hệ thân mật như vậy với một người phụ nữ?"
Đức Thánh Cha Phanxicô trả lời: "Tôi cho rằng một người đàn ông không biết làm thế nào để có một t́nh bạn với một người phụ nữ... là một người đang thiếu một cái ǵ đó... Một t́nh bạn với một người phụ nữ không phải là một tội lỗi. Nó là một t́nh bạn..."
Đức Thánh Cha khẳng định: "Giáo Hoàng là một người đàn ông. Giáo Hoàng cần những ư kiến của phụ nữ, và Giáo Hoàng cũng có một trái tim, cho một t́nh bạn lành mạnh và thiêng liêng với một người phụ nữ."
Kế đó, Đức Giáo Hoàng Phanxicô đưa ra bằng chứng cụ thể về t́nh bạn thiết thân giữa các vị thánh nam và nữ trong quá khứ, rằng: "Có những t́nh bạn giữa các vị thánh như t́nh bạn giữa thánh Phanxicô và thánh nữ Clara, giữa thánh Têrêsa và thánh Gioan thánh Giá…. Nhưng phụ nữ vẫn c̣n bị đánh giá thấp, chúng ta đă không hiểu rơ những ǵ một người phụ nữ có thể đóng góp cho cuộc sống của một linh mục và cho Hội thánh theo nghĩa tư vấn, giúp đỡ và t́nh bạn lành mạnh."
Có lẽ không ít người tín hữu Công giáo Việt Nam chưa biết đến các vị Thánh mà Đức Thánh Cha đă nêu tên, huống hồ là mối quan hệ bạn hữu giữa một thánh nam với một thánh nữ trong Giáo Hội thời xa xưa. Mạn phép chỉ sơ lược khái quát về mối quan hệ ấy. Khi có điều kiện, chúng tôi sẽ đi sâu vào chi tiết.
Thánh Phanxicô Thành Assisi (1181- 1226)
Sinh tại thành phố Assisi nước Ư vào khoảng năm 1181, Phanxicô thời trai trẻ nổi tiếng xa hoa, hào hoa và đào hoa, chuyên tụ tập tiệc tùng nhậu nhẹt với những bạn bè không tốt. Gia nhập quân đội, Phanxicô, bị bắt làm tù binh trong một trận đánh nhau với quân thù giữa hai thành phố Assisi và Peruga. Sau một năm bị giam giữ, nhờ thân phụ bảo lănh bằng tiền chuộc, Phanxicô được ra khỏi tù và tiếp tục cuộc sống trưởng giả. Bất ngờ sau đó, Phanxicô nghe tiếng Chúa giục trong ḷng, bảo hăy "tái tạo Thánh Đường" và sống khó nghèo. Đó là năm 1206 khi Phanxicô đi viếng một ngôi nhà thờ cũ ở San Damiano. Ngài đang cầu nguyện trong nhà thờ th́ nghe thấy tiếng gọi từ Thánh Giá vọng lại: "Con hăy ‘tái tạo Thánh Đường’ của Ta."
Phanxicô hiểu lời gọi theo nghĩa đen. Ngài tuôn hết tiền bạc và tài sản xin của thân phụ để tái tạo ngôi thánh đường mà không hề nghĩ tới sứ mạng trọng đại hơn Thiên Chúa muốn trao cho ngài. Nhưng rồi dần dần, tiếng vọng không ngừng dội vào tâm hồn Phanxicô, khiến ngài nhất quyết lên đường.
Phanxicô thành Assisi từ bỏ cuộc sống xa hoa để sống đời sống thánh hiến theo tinh thần Kitô giáo. Ngài bắt đầu hiểu được ư nghĩa thâm sâu của lời gọi thiêng liêng. Không phải chỉ đơn thuần "tái tạo thánh đường" mà là "canh tân Hội Thánh" bằng cuộc sống nghèo với người nghèo, v́ người nghèo và cho người nghèo.
Phanxicô bắt đầu chiêu mộ đồ đệ, lang thang trong cảnh màn trời chiếu đất, sống nhờ vào của bố thí từ bá tánh để đi rao giảng T́nh Yêu Thiên Chúa, thi hành luật sống: Sống Phúc Âm và không ngừng rao giảng Tin Mừng.
Thánh Nữ Clara
(1193-1253)Clara sinh tại Assisi, nước Ư, năm 1193 trong một gia đ́nh quyền quư. Nhưng chính bản thân Clara (1193-1253) lại không mặn mà mấy với khung cảnh quư phái quanh ḿnh. Cô chịu ảnh hưởng thân mẫu về tinh thần sùng đạo.
Vốn thường đi nghe Phanxicô rao giảng và bị thu hút bởi sứ điệp Tin Mừng mà Phanxicô mạnh mẽ tuyên xưng, Clara khước từ việc đính hôn với một thanh niên con nhà quyền quư mà cha mẹ nàng đă giao kết. Cô theo chân Phanxicô dấn thân vào việc cầu nguyện và phục vụ người nghèo, lập nên cộng đoàn "phụ nữ nghèo". Rồi chính Clara trở thành người phụ nữ đầu tiên soạn thảo bản lề luật quy định "đời sống nữ tu." Trong đời sống cũng như trong luật Ḍng, Clara luôn nhấn mạnh tới tâm niệm, cầu nguyện, thờ phượng, và dịu dàng, nhân ái với mọi người. Clara chọn Phanxicô là bạn đồng hành, là người cố vấn và là thầy dạy về các giá trị nhân bản Kitô giáo. Câu chuyện về mối liên kết giữa Phanxicô và Clara trong sứ mạng sống và rao giảng Tin Mừng là những truyện dài kể măi không dứt.
Bức thư "t́nh"
T́nh bạn giữa thánh Phanxicô và thánh nữ Clara được bộc lộ qua nhiều chứng liệu trong tiểu sử của hai vị thánh, điển h́nh là "một bức thư ‘t́nh’ nữ Thánh Clara gửi cho Thánh Phanxicô" đăng tải ngày 13/3/2013 và cập nhật ngày 18/3/2014 bởi cơ quan truyền thông Huffinton Post (http://www.huffingtonpost.com/bruce-davis-phd/a-love-letter-to-st-franc_b_2653317.html) dưới nhan đề A Love Letter to St. Francis of Assisi from St. Clare.
Đoạn mở đầu bức thư như sau:
"Phanxicô thân mến, Lời nói không bao giờ lớn đủ hay nhỏ đủ để viết cho anh, nhưng em thử viết lại xem. Chào anh lời chào buổi chiều - buona sera. Em luôn nghĩ tới anh vào giờ mặt trời lặn này. Chính vào giờ này em dẹp sang một bên mọi thứ không quan trọng trong ngày để t́m con đường nội tâm cho trái tim ḿnh, cho t́nh yêu mà chúng ta đều biết... Em cảm thấy ḿnh thật sự mạnh mẽ khi được Thiên Chúa chiếu soi ánh sáng sáng ngài… Cám ơn anh Phanxicô đang dẫn dắt em đi trên đường t́m kiếm Chúa thay v́ t́m kiếm những sự thuộc về thế gian. Cám ơn anh Phanxicô đă chỉ cho em thấy đó không phải chỉ là một sự ṃ mẫm, mà chính là một cuộc khám phá vĩ đại, t́m thấy Thiên Chúa luôn kề cận em, áp sát tim em…."
Bức thư c̣n dài và hết sức thắm thiết. Nhưng thiết tưởng, bấy nhiêu đă đủ. Xin dừng ở đây để nh́n về hai vị Thánh khác.
Thánh Gioan Thánh Giá
Sinh năm 1542 tại Fontiveros, Old Castile, nước Tây Ban Nha, và từ trần lúc 49 tuổi (năm 1591). Thánh Gioan Thánh Giá là một vị Thánh chiêm niệm, một thức giả Công giáo chống Phong trào Cải Cách của Luthêrô. Là một tu sĩ-linh mục Ḍng Carmêlô (Cát-Minh), Thánh Gioan Thánh Giá có công cải cách Ḍng Cát-Minh này. Và ngài đă cùng với Thánh nữ Têrêsa thành Avila đồng sáng lập Ḍng Cát Minh Đi Chân Trần.
Thánh Gioan Thánh Giá nổi danh về các tác phẩm thần học cũng như về sở trường sáng tác thơ văn của ngài. Các thơ văn lẫn các tác phẩm nghiên cứu của thánh nhân được xem như là chóp đỉnh của nền văn chương thần bí Tây Ban Nha từ thời ấy cho đến ngày nay. Do đó, ngài đă được Hội Thánh tôn vinh là Thánh Tiến sĩ Hội Thánh (trong 36 Tiến sĩ HT).
Khi Gioan vừa lên ba, th́ thân phụ từ giă cơi trần, bỏ lại người mẹ của Gioan cùng ba cậu con trai, một cậu cũng ĺa đời sau đó, ngay khi c̣n bé. Từ lúc 9 tuổi tới 22 tuổi, Gioan được linh mục Alonso de Toledo bảo trợ trả tiền học phí để theo học một trường Ḍng Tên đồng thời giới thiệu Gioan làm việc bán thời gian trong một bệnh viện gần nhà để kiếm thêm tiền tiêu vặt.
Năm 1563, Gioan xin nhập Ḍng Cát Minh Santa Ana tại Medina del Campo; sau đó, anh được Nhà Ḍng gửi đến học Trường Đại học Salamanca để t́m kiếm ơn gọi linh mục. Gioan tỏ ra là một sinh viên tu học cần mẫn, xuất sắc trong khi anh vẫn dành đủ thời giờ để cầu nguyện và giúp đỡ người nghèo. Năm 1566, Gioan thụ phong linh mục. Một năm sau, linh mục Gioan có dịp tiếp xúc với Têrêsa thành Ávila. Từ mối giao hảo này, với sự thúc đẩy của Têrêsa, Cha Gioan nhận lời hợp tác với Têrêsa trong nỗ lực canh tân Ḍng Cát Minh tại Tây Ban Nha.
Thánh Têrêsa Avila
(1515-1582)Têrêsa sinh năm 1515 từ một gia đ́nh khá giả ở thành Avila, nước Tây Ban Nha. Đến năm 1535, khi Têrêsa vừa tṛn 20 tuổi, nàng xin gia nhập Ḍng Cát Minh Nhập Thể. Sau 20 năm sống trong Nhà Ḍng, vào tuổi 39 vị nữ tu cảm thấy từ nội tâm như có tiếng thúc giục ngài cải tổ Luật Ḍng Cát Minh Núi Đức Mẹ Carmêlô. Bởi v́ Ḍng Cát Minh ở Tây Ban Nha thời ấy bắt đầu xa rời luật sống khó nghèo, cầu nguyện và chiêm nghiệm.
Têrêsa thấy như có tiếng Chúa gọi ḿnh phải nhanh chóng cải tổ đời sống tu tŕ Ḍng Cát Minh. Năm 1562, Têrêsa thiết lập ngôi nhà đầu tiên cho các nữ tu lựa chọn con đường canh tân của ngài. Ngài mong muốn gặp được người "tri kỷ" từ phía các bậc tu nam để cùng một lúc vừa cải tổ Ḍng nữ vừa canh tân Ḍng nam Cát Minh. Năm 1567, Têrêsa tiếp xúc với linh mục Gioan và thuyết phục ngài đồng thuận với Têrêsa trong ư hướng cải cách Ḍng Cát Minh. Thế là năm 1568, Gioan Thánh Giá thiết lập xong và khánh thành tu viện đầu tiên của Ḍng Anh Em Chân Trần tại Durelo, Tây Ban Nha.
Những nỗ lực của cả Gioan Thánh Giá lẫn Têrêsa thành Avila trong việc "canh tân đời sống tu hành" tuy được nhiều người tán thành, nhưng đă gặp phải không ít chống đối từ nội bộ Ḍng. Thậm chí chính Lm Gioan bị các Thầy tu cùng Ḍng bắt cóc mấy lần. Ngài đă bị tù tới 9 tháng, bị nhốt từ pḥng này sang pḥng khác trong Tu viện Cát Minh nam tu ở Toledo. Vào thời gian bị cầm tù, Linh mục Gioan đă sáng tác những áng thơ tuyệt vời, rất nổi tiếng sau này. Sau khi trốn thoát khỏi cảnh tù tội, Gioan Thánh Giá được cử làm Bề Trên Ḍng Cát Minh Calvariô. Sau đó, ngài tiếp tục được bầu chọn làm Bề Trên Ḍng nam Cát Minh Chân Trần tại nhiều Tu viện khác trong vùng Andalusia, nước Tây Ban Nha. Năm 1591, Gioan lâm trọng bệnh và từ trần khi ngài chỉ vừa 49 tuổi.
Đáng tiếc là mọi thư từ liên hệ qua lại giữa Thánh Gioan Thánh Giá và Thánh Têrêsa thành Avila đều bị thất lạc, đến nay người ta vẫn chưa t́m thấy bất cứ dấu vết nào.
Ấy là chưa kể tới mối quan hệ giữa Thánh Têrêsa Hài Đồng Giêsu với Linh mục Thừa Sai Vénard, tử đạo tại Việt Nam, tục gọi là Thánh Ven. Và cũng chưa kể tới cái "chuyện t́nh" khá độc đáo giữa ĐTC Phanxicô thời tuổi hoa niên với một thiếu nữ… do chính ngài thuật lại.
Về cái scapular của Thánh Gioan Phaolô II
Trở lại câu truyện về t́nh bằng hữu giữa Đức Gioan Phaolô II với nữ triết gia Mỹ gốc Ba Lan, bà Anna Teresa-Tymieniecka, một đoạn trong bài viết của BBC có đề câp đến "những lá thư cũng hé lộ rằng ông Wojtyla tặng bà Tymieniecka một trong những đồ bất ly thân quư giá nhất của ḿnh – scapular – loại ṿng da viền cổ áo tu sỹ Công giáo, mang ảnh Đức Mẹ." (Chúng tôi nhấn mạnh từ scapular). "Ông Wojtyla" chính là Đức Gioan Phaolô II.
Theo BBC, trong lá thư đề ngày 10/09/1976, ông [Thánh Gioan Phaolô II khi c̣n là Hồng Y Wojtyla] viết: "Từ năm ngoái tôi đă đi t́m câu trả lời cho những từ này, ‘tôi thuộc về em,’ và cuối cùng, trước khi rời Ba Lan, tôi t́m ra một cách – scapular. Không gian mà tôi chấp nhận và cảm thấy em có ở khắp nơi trong mọi t́nh huống, khi em gần, và khi em xa."
BBC c̣n trưng h́nh ảnh chiếc scapular làm bằng chứng với ḍng ghi chú: "Chiếc ṿng scapular – quà tặng của Hồng y Wojtyla dành cho bà Tymieniecka."
Là người Công giáo thuộc thế hệ thế kỷ 20, chúng tôi có thể hiểu ngay ư nghĩa của "chiếc ṿng scapular". Đó chính là chiếc "áo Đức Bà" – một mảnh trước ngực và một mảnh sau lưng, mà người Công giáo vào thời đó đều thích mang trên người như một vật "che chở thiêng liêng khỏi phải sa chước cám dỗ". ÁO ĐỨC BÀ là biểu tượng chiếc áo giáp cản đạn từ ba kẻ thù – ma quỷ, thế gian, xác thịt. Tặng ai chiếc Áo Đức Mẹ là nhắc nhở người ấy sống xa tội và kiên định tinh thần XIN VÂNG của Đức Mẹ trong mọi hoàn cảnh.
Như vậy, lời của ĐHY Wojtyla viết cho nữ triết gia người Mỹ gốc Ba Lan rằng ngài đă "t́m câu trả lời cho những từ này, ‘tôi thuộc về em,’ nơi chiếc scapular" là một xác quyết về t́nh bạn cao quư của ngài! Ngài trao cho bạn ḿnh chiếc scapular – chiếc ÁO ĐỨC BÀ, chính là nhắc nhớ bạn sống tinh thần hướng thượng của t́nh bạn ấy.
Ngày nay, dấu tích về ÁO ĐỨC BÀ vẫn c̣n lưu lại trên những chiếc khoác hai thân (đen hoặc nâu) lớp ngoài chiếc tu phục màu trắng mà các tu sĩ Ḍng Cát Minh vẫn c̣n mặc. Chiếc áo không làm nên thầy tu. Nhưng ít ra chiếc áo, đặc biệt ÁO ĐỨC BÀ giúp thầy tu sống tinh thần tu đức vậy.◙