Cuối năm 2013, nhân dịp tưởng niệm 50 năm cái chết của cha và bác mình, hai người con của ông Ngô Đình Nhu là Ngô Đình Quỳnh và Ngô Đình Lệ Quyên († 2012) đã cùng với bà Jacquelines Willemetz, một người bạn học với ông Nhu ở École nationale des chartes, cho xuất bản cuốn sách bằng tiếng Pháp nhan đề "La République du Vietnam et les Ngô-Đình". Sách do nhà xuất bản L’Harmattan phát hành, dày 250 trang, gồm 2 phần chính.

Phần đầu sơ lược lịch sử việt nam và dòng họ Ngô-Đình, rồi từ đó ghi lại những diễn tiến quan trọng trong tiến trình thành lập nền Đệ I Cộng Hoà, cụ thể từ ngày 16.06.1954 là lúc ông Diệm được vua Bảo Đại mời làm thủ tướng cho tới ngày 02.11.1963, ngày ông bị một số tướng lãnh việt nam được chính quyền Mĩ thuê đảo chánh và giết hại.

Phần thứ hai là nội dung bản hồi kí của bà Ngô Đình Nhu (Trần Thị Lệ Xuân), có lẽ đang viết dang dở thì bà về yên nghỉ trong Chúa. Vì nội dung của hồi kí này nhiều chỗ mang nét "thoát tục", nên nó chưa được nhiều người quan tâm tìm hiểu. Nhưng trong đó cũng không thiếu những chỗ rất trần tục, chẳng hạn như chương bà kể về "Tịnh Quang Lâu", nghĩa là về khu gia trang của gia đình mẹ con bà ở Í.

Cách đây khá lâu, qua hai buổi phỏng vấn trên một đài truyền hình ở California, nhà văn Trần Phong Vũ giới thiệu tổng quát về cuốn sách.

Trong phần đầu cuốn sách tôi thấy có ba tài liệu nguồn, quan trọng, đó là ba lá thư do bà Willemetz cung cấp, hiện các bản gốc đang được lưu giữ trong văn khố riêng của École nationale de chartes, vốn là một đại học ưu tú của Pháp, chuyên đào tạo những chuyên viên quản thủ thư khố và thư viện. Muốn thi đậu vào Trường này, ứng sinh phải có kiến thức rộng về lịch sử thế giới thời Trung Cổ và nhiều khả năng cổ ngữ. Đây là trường ông Nhu tòng học, sau khi lấy cử nhân ở Sorbonne.

Trong thời gian giúp anh là Ngô Đình Diệm trong việc lãnh đạo đất nước, ông Nhu không ngừng thư từ liên lạc với nhóm bạn này. Họ làm công tác lốp-bi cho ông đàng sau chính trường pháp.

Lá thư đầu tiên viết ngày 20.04.1956 gởi cho người Bạn thân Benet, một "chartiste". Thư cho thấy tình hình chính trị muôn vàn khó khăn của miền Nam trong những ngày đầu lập chính thể nền Đệ I Cộng Hoà. Hết vụ dẹp Tướng Hinh, tham mưu trưởng quân đội, vốn theo lệnh Pháp và dựa vào Quốc Trưởng Bảo Đại (đang sống bên Pháp) chống lại Thủ Tướng Diệm (lúc đó có chức nhưng không có quyền và lực), đến các lực lượng tôn giáo chống đối (Bình Xuyên, Hoà Hảo). Trong lúc Pháp muốn giữ Bảo Đại để tiếp tục kéo dài ảnh hưởng thực dân, thì Hoa-kì chẳng biết phải giải cách nào bài toán chính trị mới mẻ tại Việt Nam. Lại nữa, chính quyền miền Nam lúc đó phải làm sao tranh thủ được sự hậu thuẫn của các quốc gia á châu và của chính người dân việt nam trước những đe doạ của cộng sản quốc tế và tuyên truyền của cộng sản miền Bắc.

Vô cùng cám ơn lá thư dài ngày mùng 8 của Bạn. Thật ngạc nhiên thích thú về sự thống nhất quan điểm giữa Bạn và mình trên mọi khía cạnh của vấn đề mà chúng ta cùng quan tâm; ước gì điều này chạm được tới những thực tế chính trị hay tới những người có tham dự vào đó, kể cả những người anh em của mình, ông Khiêm, hay các đồng hương của Bạn. Tưởng chừng như chúng ta vẫn chưa rời xa nhau từ 1949 và vẫn ngồi làm việc bên nhau trong chính văn phòng do sự gợi í đầy thiện chí của Simone (tên của vợ Benet, người dịch).

Thật sung sướng biết bao, khi thấy có sự đồng tâm đồng khí giữa hai chúng ta, trong khi chúng ta cách xa nhau cả nhiều ngàn cây số. Đúng đấy, sau khi vượt qua cơn khủng hoảng vụ Hinh (Nguyễn Văn Hinh, người dịch), bọn mình có được thuận lợi vô cùng để bắt tay vào việc giải quyết vụ các giáo phái. Nhưng khốn thay, bọn mình bị kẹt giữa sự thiếu hiểu biết của người Pháp và sự thiếu kinh nghiệm của người Mĩ: có sự khác nhau trong việc đánh giá thời cơ mạnh tay và dứt điểm phá vỡ cái chướng ngại phong kiến, để giải thoát dân tộc việt nam đau khổ này và đem họ về phía bọn mình.

Kể từ biến cố Tổng Thống, quan tâm lớn của Tổng Thống là bẻ gãy hai chướng ngại, những xích sắt chia cách dân tộc việt nam với chính phủ…. (chữ không đọc được). Đó là quân đội quốc gia và "các giáo phái". Bọn mình đã thắng được cái thứ nhất, cái thứ hai hi vọng cũng sẽ thắng, và như vậy các cuộc tuyển cử bọn mình chắc chắn cũng sẽ thành công. Thêm vào đó "Thời gian quấy rối" không cho phép bọn mình lang thang trên đường và thực thi trò chính trị thoả hiệp tốt đẹp của xưa kia. Như vậy, lúc này là thời điểm độc nhất và quyết định. Nếu bọn mình không thành công trong việc thuyết phục các người trách nhiệm trong thế giới tự do, để họ giúp mình vô hiệu hoá đám thực dân vẫn ủng hộ các lực lượng phong kiến chống lại chính quyền quốc gia, thì bọn mình chắc chắn sẽ tiêu vong. Là vì nhân dân việt nam sẽ thất vọng hoàn toàn và bỏ bọn mình. Và thế giới á châu, vốn bắt đầu có cảm tình với mình nhờ những vận động trong mấy tháng qua, nay sẽ quay lưng lại với mình, bỏ rơi mình trơ trọi ở Á châu trước sự cám ơn của Việt Minh. Bởi vì ta không được tái diễn cái kinh nghiệm của những năm 1945 – 1954. Nếu chỉ có sự yểm trợ của phía tây phương mà thôi, bọn mình chắc chắn sẽ bị cộng sản ở Á châu đánh bại. Phải có được sự hỗ trợ của nhân dân việt nam và cảm tình của thế giới á châu, thì việc yểm trợ của tây phương, tạo được qua nhân cách của Tổng Thống Ngô, mới có thể hữu ích, vì nó có được nhãn hiệu á châu. Những nhân vật thông minh và nắm vững vấn đề ở đây, chẳng hạn như ông M. Roux (Bộ Ngoại Giao) và Risterucci (các nước liên kết) đều đồng í quan điểm này. Chúng mình phải làm sao cho các huấn thị sẽ đi theo hướng này, những huấn thị (những chữ gạch dưới là do tác giả) … (chữ không đọc được), đã sẵn sàng, còn khẩn cấp gởi ngay sang Sài Gòn. Tướng Ely là một người tốt, nhưng thật không may ông vốn bản tính âu lo và bi quan (cứ xem vụ Hinh = quân đội bị xẻ đôi, nội chiến … nếu như Tổng Thống chạm tới Hinh…). Ông tướng này là một thứ bác sĩ Mặc Kệ, nhìn mọi sự toàn màu đen, hoặc đúng hơn toàn màu đỏ. Bạn hãy nhớ lại chuyện mấy tay cộng sản muốn thành lập một quốc gia tự trị trên nước Pháp trong thời giải phóng và chính quyền pháp đã không ngần ngại ra tay đàn áp đẫm máu. Phải hi sinh một vài người để mang lại tốt đẹp cho tất cả.

Bức thư thứ hai gởi cho bà G. Willemetz, luật gia và nhà văn, cũng là một "chartiste". Thư này gởi qua đường ngoại giao, sở dĩ không qua bưu điện, có lẽ vì, như trong thư ông Nhu viết dưới đây, bưu điện dạo đó không được tín cẩn cho lắm. Thư không đề ngày, nhưng được gởi không lâu sau dịp Tết năm 1962.

Thư cho biết ba điểm:

1. Tình hình chính trị và quân sự của Việt Nam đầu năm 1962 sáng sủa và chính quyền miền Nam đã có thể hưởng một cái Tết thoải mái.

2. Ông Nhu cho hay, chính ông là người sáng tạo ra quốc sách "Ấp chiến lược". Đây là điểm tôi cho là rất quan trọng, vì nó bác bỏ một định kiến sai lầm xưa nay cho rằng, tư tưởng "Ấp chiến lược" xuất phát từ Sir Thompson, một cố vấn quân sự người Anh ở Mã-lai! Một khi ta đọc được những phân tích và ưu tư của ông Nhu trong "Chính Đề Việt Nam" về sự phát triển làng xã ở Việt Nam, đặc biệt ở phía nam miền Nam Việt Nam, thì ta hẳn sẽ hiểu ra "Ấp chiến lược" là một hệ quả tuyệt vời ông đưa ra để giải quyết về lâu về dài những bất cập trong sự phát triển đó. Ấp chiến lược, theo đó, không chỉ mang tính cách quân sự chống cộng mà thôi, mà còn là một cuộc cách mạng xã hội và văn hoá và cộng đồng đồng tiến cho thôn dân.

3. Cùng với sự giúp đỡ âm thầm của những người bạn học trước đây của ông Nhu, chính quyền miền Nam đã bắt đầu có được những thành công trong việc làm ấm lại bang giao giữa Pháp và Việt Nam.

Chị thân mến,

Và bức thư thứ ba cũng gởi cho bà Willemetz ngày 2.9.1963, đúng hai tháng trước khi ông Nhu cùng với người anh là Tổng Thống Diệm bị giết. Thư cho thấy nội tình sôi động của miền Nam và nỗi hiểm nguy căng thẳng mà chính quyền lúc đó đang phải đối phó. Những khuấy động (sinh viên phản chiến, sư sãi tự thiêu), như ông Nhu nói, là do Mĩ và cộng sản chủ mưu. Điều này nay đã được thực tế và lịch sử chứng minh. Còn chuyện (có lẽ do CIA) chi 20 triệu đô cho những vụ xách động này – một điểm tuy nhỏ – xem ra tới nay vẫn chưa có được nguồn chứng minh cụ thể.

Gởi riêng

Tôi xin lỗi vì đã làm Chị quá bận tâm. Tôi ghét những thứ báo chí chỉ thích trò giật gân và trục lợi thương mại, vì chúng đã làm cho chị mất ngủ. Thật ra, chúng hoàn toàn chẳng là gì cả ngoài cái âm mưu của người mĩ và cộng sản chống lại miền Nam Việt Nam, bởi vì Việt Nam đơn giản chỉ muốn là chính mình, chứ chẳng muốn gì khác, chẳng muốn thành Mĩ mà cũng chẳng muốn thành cộng sản. Vì thế mới có vụ sư sãi được chúng dựng lên để chống lại chúng tôi. Chúng tôi bị bó buộc phải giải quyết một lần cho xong, để bẻ gãy cái vòng ma thuật và khủng bố (những chữ gạch dưới là do chính tác giả), mà chúng đã cài đặt trong 5 trên tổng số 4000 ngôi chùa khắp nước. Trong các ngôi chùa này, chúng dùng mọi cách, kể cả khủng bố, để thôi miên một số nhà sư, nhằm đẩy họ lao mình vào lửa, sau khi đã báo trước cho các nhà quây phim truyền hình mĩ biết, chính những nhà quây phim này đã chi tiền hậu hĩnh cho việc tổ chức cảnh độc nhất vô nhị (tự thiêu. Chú của người dịch) trong thế kỉ 20 này. Từ khi bị đặt trong tình trạng bị canh giữ, nghĩa là từ ngày 20 tháng 8 tới nay, chẳng còn vụ nhà sư tự tử nào nữa. Điều đó cho thấy, một khi đã được giải thoát khỏi tổ chức bí ẩn của Mĩ và Xô-viết (khủng bố, đầu độc đầu óc, v.v.), các nhà sư đã có thể trở lại một cuộc sống bình thường: vụ này đã chấm dứt. Tuy nhiên, phẫn uất vì thất bại trong âm mưu đảo chánh nhằm đưa một thứ Bảo Đại mới lên cầm đầu đất nước, những kẻ âm mưu này đã cố gắng dùng sinh viên để tạo nên một vụ khác, như ở Đại-hàn và Thổ-nhĩ-kì trước đây: song chúng đã phải trả giá, bởi vì chúng tôi đã dẹp mọi thứ ngay từ trong trứng nước; chúng tôi đã cho tất cả những người được gọi là sinh viên đó vào trại huấn luyện quân sự, và sau hai ngày, sau khi đầu óc được giải độc, họ được trở về nhà: họ bị lèo lái bởi tuyên truyền của Mĩ và Xô-viết và bị khủng bố bởi các băng đảng bí ẩn. Chúng tôi biết, "chúng" đã bỏ ra 20 triệu mĩ-kim cho những vụ đó: chúng sẽ không để cho chúng tôi yên, bởi vì chúng phải trả lời cho các chủ của chúng về món chi phí khổng lồ kia. Có thể chúng đã bỏ túi một phần lớn số tiền này, và giờ đây chúng lo sợ cho chính tính mạng chúng.

Bạn của Chị. ◙

Augsburg, ngày 18.08.2015