Áp lực đòi tự do nghiệp đoàn và nhân quyền cho Việt Nam đã sôi động trở lại ngay trước chuyến đến Hoa kỳ "ăn xin" của Tổng Bí Thư cộng đảng Nguyễn phú Trọng. Hai đòi hỏi này lần đầu tiên đươc gắn liền với các cuộc đàm phán về Hiệp Định Đối Tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP)(*). Trải qua 20 vòng đàm phán kéo dài 5 năm, TPP mong được kết thúc nội trong năm 2015, nhưng có vẻ như thêm một lần nữa, sau hai lần Hanoi từng mừng hụt, tưởng như đã "với được cái phao TPP" cứu nền kinh tế "tầm gởi" - định hướng xã hội chủ nghĩa đã vào ngõ cụt, và đang nằm ngang dưới đáy vực. Mới 5 tháng đầu năm, Hanoi đã phải phá giá đồng bạc đến hai lần, và còn phải hạ giá thêm nữa để cứu xuất cảng. Hệ thống ngân hàng mục rữa với các nhóm lợi quyền chồng chéo thanh toán lẫn nhau, sản sinh một nền tài chánh nợ lần không minh bạch và tiền tệ bênh hoạn . . . Trong tình cảnh này, cộng đảng toan tính điều gì qua chuyến đến Mỹ của ông Trọng, diễn ra cuối tháng 5, được phía Mỹ loan báo sẽ tiếp người cầm đầu cộng đảng bằng nghi thức cao nhất.

Vài năm trước, để làm nguôi cơn giận trong dân chúng, Hanoi từng ra lệnh cho các cơ quan truyền thông tô vẽ về một "thiên thai" khi Việt Nam gia nhập TPP. Hai cái Têt qua đi. Hai mùa Xuân tuyệt vọng; cánh cửa TPP vẫn đóng. Giới chức cao nhất của Hanoi đã trực tiếp "xin xỏ" Hoa Thịnh Đốn "linh động hơn" để Việt Nam sớm được gia nhập TPP.

Đầu tháng 5, Hanoi nhận được "phúc đáp" từ phía Mỹ qua các biến cố chính trị của nghiệp đoàn công nhân và Quốc Hội Hoa Kỳ đòi tự do cho nghiệp đoàn công nhân và nhân quyền cho Dân Tộc Việt. Trước đây chính giới Mỹ vẫn đòi Việt Nam phải cải thiện nhân quyền. Nhưng đây là lần đầu tiên nhân quyền và quyền thành lập nghiệp đoàn công nhân tự do được gắn chặt mỗi khi đàm phán với Việt Nam về TPP.

Thượng viện Mỹ ngày 12.5 đã không đat đủ 60 phiếu cần thiết để đem ra thảo luận dự luật trao cho Hành Pháp quyền đàm phán nhanh hay quyền xúc tiến thương mại Trade Promotion Authority (TPA). TPA là dự luật cho Tổng Thống Hoa Kỳ rộng quyền đàm phán các thương ước quốc tế, sau đó Quốc Hội chỉ bỏ phiếu thuận hay chống chứ không được sửa đổi. Do đó, TPA còn được gọi là Fast Track.

Trong số 42 phiếu chống thì có 41 Nghị Sỹ cùng đảng Dân Chủ với Tổng Thống Obama. Về phía Ha Viện, cho đến nay có khoảng 150 dân biểu chống TPA.

Đến xế trưa ngày 14 tháng 5, dự luật TPA lại đủ số phiều cần thiết để đưa ra thảo luận tại Thượng Viện. Hôm sau 15 tháng 5 dự luật đã được 63 Thượng Nhị Sỹ bỏ phiếu thuận, 33 phiếu chống.

Đúng vào lúc bài này chuyển đến chủ bút Mặc Giao (May 18), thì Thượng Viện Hoa Kỳ bỏ phiếu cài điều kiện tự do tôn giáo vào dự luật TPA, với số phiếu 92-0. Thương Nghị Sỹ James Lankford, tác giả của tu chính án liên quan, nhận định: "Nếu được ban hành thành luật, đây sẽ là lần đầu trong lịch sử mà những cân nhắc về tự do tôn giáo sẽ là điều kiện tiên quyết trong đàm phán mậu dịch với mọi quốc gia."

Giới quan sát tiên đoán rằng, khi dự luật sang Ha Viện, dự luật TPA sẽ bị chống đối mạnh mẽ, vì nhiều Dân Biểu không muốn dành cho Tổng Thống nhiều quyền hạn khi đàm phán. Xem ra chính phủ Obama còn khá vất vả để vượt qua giai đoạn này.

Trước đó, hôm mùng 8 tháng 5 tại Oregon, khi nói chuyện với công nhân đang bày tỏ chống đối dự luật TPA, Tổng Thống Barack Obama nêu đích danh Việt Nam để chứng minh rằng TPP sẽ cải thiện quyền của người lao động, ông nói : "Dưới thoả thuận này, Việt Nam thực ra lần đầu tiên sẽ phải nâng các tiêu chuẩn lao động, phải ấn định mức lương tối thiểu, phải thông qua luật an toàn nơi làm việc để bảo vệ công nhân, và còn phải bảo vệ quyền tự do của người lao động về thành lập nghiệp đoàn, điều xảy ra lần đầu tiên... Và nếu Việt Nam hoặc bất kỳ quốc gia nào khác trong thương ước này không hội đủ các đòi hỏi ấy, họ sẽ phải đối mặt các hậu quả đáng kể. Nếu bạn muốn tham gia thì phải đáp ứng các tiêu chuẩn cao của thương ước, bằng không thì ở ngoài; nếu bạn vi phạm các quy tắc thì sẽ chịu hậu quả."

Nhiều tổ chức Xã Hội Dân Sự đang vận động hành lang Quốc Hội Mỹ để hy vọng đưa vào nội dung TPP thêm một số điểm : lập cơ chế chấp hành, theo dõi và chế tài trong lĩnh vực quyền lao động. Tuy Hoa Kỳ đã đặt quyền lao động thành một điều kiện bất khả nhượng khi thương thảo với Việt Nam, văn bản TPP vẫn không có cơ chế nào để theo dõi việc thực hiện các cam kết, báo cáo vi phạm, và trừng phạt khi vi phạm. Mục tiêu của các cuộc vận động không phải nhằm loại trừ Việt Nam ra khỏi TPP mà là đặt điều kiện để khi Việt Nam vào TPP thì Dân Tộc Việt Nam được hưởng lợi nhiều hơn, thay vì mọi đặc quyền đều nằm trong tay cộng đảng. 

Hoa Kỳ đang đàm phán TPP với 11 quốc gia châu Á - Thái Bình Dương (gồm, Brunei, Canada, Chile, Malaysia, Mexico, New Zealand, Nhật Bản, Peru, Singapore, Úc và Việt Nam), nhưng chỉ có Việt Nam bị cả Hành Pháp lẫn Lập Pháp Mỹ đều nêu đích danh khi nói về nhân quyền và tự do nghiệp đoàn.

Ngoài Tổng Thống Obama, Thượng Nghị Sĩ Elizabeth Warren, Dân Chủ, Massachusetts, người dẫn đầu phe chống TPP ở Thượng Viện Hoa Kỳ cũng đưa Việt Nam ra làm dẫn chứng để phản bác lại Tổng Thống Obama (Yahoo News, ngày 11 tháng 6, 2015).

Dân Biểu Sanders Levin, Dân Chủ, Michigan, người dẫn đầu phe chống TPP ở Hạ Viện, cũng nêu dích danh Việt Nam trong bản hướng dẫn về những khiếm khuyết của TPP: "Việt Nam trưng dẫn cho chúng ta thách thức lớn nhất từ trước đến giờ về việc đáp ứng thoả đáng các điều kiện về quyền lao động.

Trong cuộc chiến xâm lăng Nam Việt Nam trước năm 1975, Hanoi trong vai trò giết dân Việt Nam thay cho Nga, Tầu (**), đã khoe khoang "thắng Mỹ" ngay tại Hoa Thịnh Đốn. Nay trong thời thế chiến kinh tế, lịch sử đang tái diễn trái chiều : "bên thắng cuộc" xem ra rất cay đắng, ăn ngủ không yên, gấu ó nhau ngay ở Hanoi và tứ bề thọ địch chẳng những trên toàn nước Mỹ, Canada, mà còn hầu hết các nước Dân Chủ Tự Do. Hậu quả đương nhiên này chỉ dành cho những thể chế tà quyền, tàn ngược và tham nhũng.

Nhịp nhàng với các biến cố ở Hoa Kỳ, tại Việt Nam, ngày 06 tháng 05, Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Việt Nam, đã mời 14 đại diện các nhóm hoạt động về nhân quyền, tôn giáo, xã hội dân sự, truyền thông tại VN đã gặp ông Tom Malinowski và 9 viên chức cao cấp trong phái đoàn đối thoại Nhân Quyền Hoa Kỳ một ngày trước khi phái đoàn này gặp phía tương tác của Hanoi. Thời điểm tiếp xúc và nhân sự của phái đoàn cho thấy Hoa Kỳ quan tâm và coi trọng ý kiến của các tổ chức Xã Hội Dân Sự Việt Nam trong tiến trình đàm phán TPP với phía Hanoi. Đồng thời Hoa Kỳ muốn nhìn nhận đây là những tiếng nói, quan điểm tiêu biểu về nhân quyền, tự do tôn giáo tại Việt Nam.

Tại buổi tiếp xúc trên, ông Tom Malinowski, Trưởng Đoàn Hoa Kỳ yêu cầu các đại diện người Việt Nam, thử đặt mình trong vai trò của một Thượng Nghị Sĩ Mỹ để bỏ phiếu cho việc Việt Nam gia nhập TPP. Kết quả có 8 phiếu chống, 5 người bỏ phiếu thuận, và 1 phiếu trắng. Có thể phái đoàn Hoa Kỳ sẽ dùng một phần hay toàn kết quả này như yếu tố để đàm phán về TPP với Hanoi.

Về phía Hanoi thì luôn gia tăng trấn áp, thả một bắt hai. Bất cứ ai có ý kiến chống lại cường quyền bạo lực, phanh phui tham nhũng hay động đến quan thầy Tầu cộng đều có thể mang án tù như chơi!

Riêng với quyền tự do tôn giáo, Hanoi luôn dùng thủ thuật viết ra những luật lệ để ngày càng đàn áp cướp bóc tài sản các Giáo Hội tinh vi hơn trước. Quý độc giả có thể tìm thấy bằng chứng đầy trong số báo này do chính các tôn giáo tại Việt Nam lên tiếng mong giành giựt với chế độ bạo tàn để được thực hành đời sống Đức Tin.

Hanoi biết rõ chính họ đang đưa Dân Tộc Việt vào cuộc khủng hoảng ngay trước mắt : tham nhũng tràn lan, công khai ở mức độ trở thành cách sống của toàn cộng đảng, hệ thống ngân hàng đổ vỡ, quỵt nợ khách hàng, ngân sách thâm hụt, doanh nghiệp phá sản hàng loạt hoặc hết sức sản xuất, mất khả năng cạnh tranh, hết tài nguyên để bán, hết uy tín để đi vay, người lao động ngày càng cùng cực trong khi phải gánh thêm nợ do cộng đảng vay đến 1,000 Đôla tính trên mỗi đầu người, và nợ quốc gia, theo ước lượng của giới chuyên ngành, có thể đến trên 164% GDP trong đó nợ xấu đến trên 20% thế hệ sau phải trả mà thế hệ này thì sống rất lam lũ, lầm than . . .

Cái phao cứu sinh duy nhất cho nền kinh tế mà cộng đảng hy vọng nhiều năm nay là TPP thì ngày càng xa vời. Cho đến thời điểm kết thúc bài viết này, vẫn chưa có dấu hiệu gì cộng đảng đáp ứng đến mức nào 2 đòi hỏi của phía Hoa Kỳ đưa ra.

Nếu tình thế này không sáng sủa thêm, thì đại hội cộng đảng thứ 12 sắp diễn ra năm 2016 sẽ là viễn tượng sắt máu. Phe nắm được quyền hành cũng sẽ phải chịu đựng những ngày chế độ tàn ngược đi vào tình cảnh mất an toàn chính trị.◙