Việc hai con trai tôi thất lạc vào ngày 26-4-1975, đến giờ này đối với tôi vẫn còn là cơn ác mộng. Vết thương lòng của tôi như vẫn tiếp tục rướm máu, dù rằng tôi đã nhận được tin và gặp lại chúng trên đất nước Hoa Kỳ sau 15-16 năm kiếm tìm (1990-1991), từ đó đến nay đã 25 năm trôi qua. Tôi sợ hai cậu con trai tôi còn oán hận tôi, vì chúng chưa hiểu tôi, hiểu cha chúng nó, hiểu được hoàn cảnh đau thương của đất nước tôi vào những ngày cuối của cuộc chiến và lúc đó cha của chúng nó hãy bị coi là kẻ thù ác ôn của chế độ mới (tự nhận là cách mạng), thậm chí là kẻ thù của "nhân dân", bị mang bản án "ngụy" đến muôn đời, muôn kiếp.

Sự hiện diện của gia đình chúng tôi và hàng triệu người Việt trên đất nước Hoa Kỳ này từ nhiều thập niên qua chẳng nói lên được với con cái chúng tôi những đau thương mà các gia đình thuộc "thành phần đối tượng" của chế độ Cộng sản tại Việt Nam đã phải gánh chịu sao?

Thật ra, con người Việt Nam vốn nặng tình quê hương hơn là chuộng giàu sang phú quý. Bỏ nước đối với chúng tôi là bỏ nơi chôn nhau cắt rốn, là bỏ mồ mả ông bà cha mẹ, bỏ quê cha đất tổ… là trọng tội đối với dân tộc, với tiền nhân và với hồn thiêng sông núi. Nhức nhối lắm! Nhưng rồi ai ai cũng hăm hở ra đi, cách này hay cách khác. Và chúng tôi đặc biệt ngưỡng phục những bà con đã kiên quyết ra đi bằng mọi giá, kể cả cái giá của chính sinh mạng mình, bằng con đường vượt biên, vượt biển đầy hiểm nguy, bất trắc, chín mất một còn.

Nhớ lại cách đây 40 năm tròn, Tháng Tư 1975, một trận cuồng phong ập đến gia đình tôi: Hai đứa con trai lớn của tôi, đứa 7 tuổi, đứa 4 tuổi bỗng vuột khỏi tầm tay chúng tôi ngày 26/4/1975, trong một cuộc trốn chạy giữa Sài Gòn hỗn loạn. Chúng đã được đưa về một phương trời biền biệt, không để lại dấu vết nào. Bốn ngày sau – 30/4/1975, toàn Miền Nam Việt Nam rơi trọn vào tay quân cộng sản Bắc Việt. Bế quan tỏa cảng! Mọi hy vọng tìm gặp lại con mình hoàn toàn tan vỡ. Sau đó, đến phiên cha chúng nó bị tống vào trại tập trung lao động gọi là trại cải tạo. Tôi và các con còn lại của tôi gấp rút rời bỏ chốn thị thành về sống ở làng quê để khỏi bị đẩy vào chốn rừng sâu nước độc đất cày lên sỏi đá mang cái tên gọi "mỹ miều" là khu Kinh Tế Mới.

Trên toàn cõi Miền Nam Việt Nam, con người không còn lựa chọn nào khác để bảo đảm một cuộc sống thanh bình cả về tâm hồn lẫn thể xác, một cuộc sống trong đó lẽ ra mọi người đều bình đẳng, đều được hưởng những quyền tự do tối thiểu, như quyền tư hữu, quyền tự do tư tưởng, tự do ngôn luận, tự do tôn giáo, tự do đi lại, tự do chọn nơi cư trú, song ngược lại ai nấy đều bị tròng vào cổ cái ách nô lệ thời đại mới: bị áp bức, hành hạ, sách nhiễu, bắt bớ, tù đày, bỏ đói...

Những thành phần cộng tác với chế độ VNCH trước kia giờ phải trải qua bao thứ cực hình mệnh danh là "cải tạo tư tưởng, cải tạo lao động" kéo dài nhiều năm, chịu bao khổ nhục cả tinh thần lẫn thể xác, thế mà vẫn cứ bị khoác cho cái nhãn "ngụy," – "ngụy quân ngụy quyền", phân biệt đối xử một cách tàn nhẫn độc địa. Những chiêu bài đối thoại, hòa hợp (hay thậm chí hoà giải đi nữa) chỉ là những khẩu hiệu gian trá, những câu đầu môi chót lưỡi lừa mị mà thôi. Kẻ thắng cuộc chiến, miệng càng hô hào hòa hợp, tay càng nắm chặt vũ khí trấn áp kẻ đã thua cuộc một cách tàn nhẫn đáng phỉ nhổ, dù rằng những đối phương ấy đã buông súng, chấp nhận mình là kẻ thua trận ở một mặt nào đó!

Ba đứa con còn lại với chúng tôi tại quê nhà – hai gái, một trai, đứa lớn nhất chỉ vừa tròn 5 tuổi sau Tháng Tư 1975, đứa nhỏ nhất lúc bấy giờ chỉ mới 8 tháng tuổi. Chúng buộc phải đi học ở nhà trường xhcn, nơi mà suốt 16 năm trường (cho tới cuối năm 1991, thời điểm gia đình chúng tôi rời Việt Nam đi tị nạn chính trị tại Hoa Kỳ) người ta cố nhồi nhét vào đầu óc trẻ con Miền Nam VN những chia rẽ, hận thù và dối trá giữa các em với nhau, phân cách nhau theo quan điểm và vị thế chính trị.

Người ta tổ chức xây dựng đoàn-đảng trong học đường, dùng học sinh "con nhà cách mạng" mệnh danh là "hạt nhân đỏ" đóng vai "thủ lãnh" với danh nghĩa "bí thư đảng đoàn nhà trường, đảng đoàn lớp học" bám sát, theo dõi rồi ra lệnh cách ly "bọn con cái ngụy ác ôn".

Khốn nạn hơn cả phải kể tới chính sách "phân loại đối tượng" trong hồ sơ xin học, học bạ điểm sổ của học sinh, để "đám con ngụy" hết đường tiến thân, buộc phải tự bỏ học, đi lang thang đầu đường xó chợ, để rồi bị quy kết là "tàn dư văn hóa giáo dục Mỹ-ngụy". Tách bạch "phân loại đối tượng" theo 14, 15 cấp hạng khác nhau, mà những số hạng chót… là số dành cho các "đối tượng nguy hiểm" – bọn con cái các "đối tượng" tình báo, cảnh sát, con lai, đảng phái chính trị, tôn giáo... gọi chung là "diện ác ôn", "diện đặc biệt quan tâm". Trong khi cấp loại một thì thuộc nhóm những con số đầu, "con nhà cách mạng", "thuộc diện ưu tiên", được hưởng "chính sách ưu đãi" về mọi mặt: điểm số học tập lẫn điểm số đạo đức đều là "ưu hạng" hoặc "tối ưu", dẫu trong thực chất thành phần này học hành chẳng ra gì, mà đạo đức thì chẳng bằng ai song hống hách, ngang ngược và ngỗ ngáo chẳng ai bằng!

Điều mà người dân sống trong các nước tự do dân chủ không thể tin, không thể tưởng tượng nổi là tại Việt Nam sau 1975 cũng như tại các nước cộng sản khác, người ta áp dụng một thứ chính sách vô cùng thâm độc, đó là dựa trên chính sách lý lịch mà đánh giá kết quả học tập của học sinh chứ không căn cứ vào thực lực học hành. Lý lịch ĐỎ - gia đình "có công với cách mạng", nhận điểm cao tuyệt đối. Còn lý lịch ĐEN thì dành cho con cái gia đình thành phần "ngụy", vùi xuống tận đáy bùn đen!

Các bài học chính trị "đánh cho Mỹ cút, đánh cho ngụy nhào" là môn học nằm lòng và bắt buộc hàng ngày dưới mái trường xhcn tại Miền Nam Việt Nam (1975-1990)! Con cái chúng tôi trong nhà trường xhcn trở thành đám cùi hủi mà đám trẻ cùng trang cùng lứa phải lánh xa, thật xa! Bởi lẽ, nếu ngụy phải nhào thì con cái của ngụy cũng đáng tru di, dìm cho chết!

Khoảng năm 1980, đứa con trai sinh năm 1970 của tôi, sau buổi học về nhà, bỗng lăn ra vật vã trên giường mà khóc sướt mướt. Hỏi mãi điều gì đã xảy ra. Nó lắc đầu mãi và vẫn không hết khóc. Cuối cùng, nó hỏi tôi: "Ba ác ôn lắm hở má? Ác ôn làm sao?" Tôi lờ mờ đoán ra được điều gì, nhưng vẫn hỏi con mình: "Ác ôn thế nào? Ai bảo thế?" Thằng con tôi nói: "Cô giáo, cô giáo người Bắc kêu học trò trong lớp hãy xa lánh cái thằng con của "tên Cảnh sát ngụy ác ôn", nếu không sẽ bị hạ thấp điểm đạo đức!" Tôi chỉ biết nghẹn ngào chảy nước mắt với con mình!

Mong hai đứa con trai đã thất lạc (nay đã tìm được) của tôi cũng như những đứa con còn lại với chúng tôi đây nhận ra điều đó và cùng tôi tạ ơn Thiên Chúa đã ban cho gia đình mình vượt qua vô vàn khó khăn thử thách để sống còn tới hôm nay, đặc biệt sống yên ổn trên đất nước Hoa Kỳ này.

Một lần nữa, tôi không thể không nói lên lòng tri ân sâu xa nhất của tôi đối với chính phủ Hoa Kỳ và mọi ân nhân đã rộng tay đón nhận, nâng đỡ, cứu vớt, cưu mang gia đình chúng tôi cùng dưỡng dục con cái chúng tôi nên người hữu dụng cho xã hội.

Từ đây, sau hơn 15 năm khắc khoải tìm con, và sau gần 25 năm lặn lội nơi đất khách quê người, tôi có thể lạc quan nhìn thấy đời sống mình rõ ràng đã được Ơn Trên chúc phúc, để không còn kêu lên nữa tiếng gào thảm thiết: Con tôi đâu rồi! Mà chỉ còn tiếng reo hò hoan hỉ: Tạ ơn Chúa! Tạ ơn đời! Tạ ơn người! Vì toàn gia đình chúng tôi đang an cư lạc nghiệp nơi đây, xứ sở đầy ắp tình người!

Tuy nhiên, tôi không thể không nêu ra đây vài khía cạnh gai góc cuộc sống mới mà ít nhiều chúng tôi phải chấp nhận hoặc phải đối diện nơi mảnh đất tạm dung này. Bởi lẽ đâu có nơi nào ban cho tôi cuộc sống hoàn toàn lý tưởng. Đâu phải con đường nào cũng đều là con đường tơ lụa. Đâu lại không có những chông chênh, khúc khuỷu. Có chỗ bằng phẳng, có nơi gập ghềnh, ấy là lẽ thường tình.

Sống nơi đất khách quê người, chúng tôi không hề mặc cảm hay có ấn tượng xấu đối với thành phần này hay thành phần khác, nhất là với những người không cùng màu da, không cùng ngôn ngữ, không cùng tập quán tập tục với mình. Xã hội nào không có những người kỳ thị, đố kỵ!

Thực ra, kỳ thị là chuyện muôn đời muôn thuở của loài người, ở đâu và dân tộc nào cũng mắc phải. Có thể là do chủ nghĩa tự tôn dân tộc hoặc cả tự ti nữa, hay do tính ích kỷ hẹp hòi, do sợ kẻ khác chiếm mất vị thế hay công ăn việc làm của mình hoặc đất sống của hậu duệ mình, hay bởi muôn vàn lý do phức tạp khác.

Điều oái oăm là trên cái quốc gia gọi là "Hiệp Chủng Quốc" đa chủng tộc, đa văn hóa này, tình trạng phân biệt đối xử vẫn không diệt được dù kỳ thị là điều mà luật pháp Hoa Kỳ lên án gắt gao nhất. Trắng kỵ đen. Đen kỵ vàng. Vàng kỵ nâu. Thậm chí những người tuy cùng màu da, nhưng khác tiếng nói, khác sắc dân cũng có thể khinh chê, khích bác nhau, không bằng lời nói thì cũng bằng cử chỉ, thái độ. Nhưng làm sao trách được một quốc gia mà hang trăm sắc dân trộn lẫn, mỗi sắc dân lại mang bản sắc văn hóa riêng, giữ lấy những tập tục riêng với tâm lý khép kín.

Tại Hoa Kỳ, chỗ nào người ta cũng đọc thấy lời nhắc nhở: "The Federal… Act prohibits… from discriminating against… on the basis of RACE, COLOR, RELIGION, NATIONAL ORIGIN, SEX, MARITAL STATUS, AGE… "Đạo luật … Liên Bang cấm… không được đối xử phân biệt chống lại…, vì lý do CHỦNG TỘC, MÀU DA, TÔN GIÁO, NGUỒN GỐC QUỐC GIA, GIỚI TÍNH, TÌNH TRẠNG GIA ĐÌNH, TUỔI TÁC…"

Lời cảnh báo trên rõ ràng xác nhận rằng phân biệt đối xử vẫn còn phổ biến trên đất nước này. Nó vô cùng phức tạp và rất đa dạng. Có những vụ kỵ thị bộc phát lộ liễu, đâm chém, bắn giết nhau giữa thanh thiên bạch nhật. Nhưng phần nhiều kỳ thị được che đậy tinh vi đến nỗi về mặt pháp lý, khó mà kết tội, ngoại trừ ngày nay trong vài trường hợp ít ỏi, nhờ kỹ thuật thu hình, người ta kịp thời bắt được bằng chứng không thể chối cãi. Vậy mà trong nhiều vụ án, khi ra trước tòa công lý, người phạm tội vẫn thoát tội "kỳ thị" một cách dễ dàng.

Trong thực tế, sống cuộc sống viễn xứ suốt chặng đường dài 30-40 năm, ai mà chẳng trải qua đôi kinh nghiệm ít nhiều nhức nhối vì nạn kỳ thị?

Xin đan cử một thí dụ rất nhỏ và có lẽ rất trẻ con sau đây:

Lần nọ trong năm 1992 chúng tôi mua "token" tàu ngầm di chuyển trong thành phố New York. Bản chỉ dẫn (Instructions) đính trên vách phòng bán vé tàu nêu rõ: "Nhận tiền kẽm 10 xu và 25 xu, không nhận 1 xu và 5 xu." Người bán token là một gã đàn ông da trắng đứng tuổi. Vì không đủ tiền giấy lẻ trong túi, chúng tôi trả cho ông ta ít đồng tiền kẽm loại 10 xu và 25 xu. Ông ta hất tung lại mấy đồng tiền kẽm của chúng tôi, cao ngạo: "GARBAGE" (rác rến). Tôi trỏ tay chỉ lên tờ yết thị. Gã đàn ông bĩu môi, tiếp tục giọng khinh mạn: "GARBAGE!" Không dằn được cơn giận, chồng tôi bập bẹ tiếng Anh:

- RÁC RẾN đó à? Xin lỗi! Rác rến đó là sự sống của ông và gia đình ông đấy! Tôi sẽ gọi Cảnh sát... (Garbage? Sorry! It’s your life – yours and your family’s! I’ll call police!)

Chẳng biết người bán vé có nghe và hiểu lối nói tiếng Anh ấm ớ "ba xu" của chồng tôi không, nhưng ông ta cúi mặt và… nhận mấy đồng kẽm "rác rến".

Tôi nhớ có đọc đâu đó bài thơ nhan đề The Alien (Người ngoài hành tinh) của tác giả vô danh. Bài thơ này, ai đó đã dịch sang tiếng Việt theo thể lục bát với nhan đề "Kẻ ngoại nhân" như sau đây:

Bài thơ nghe yếm thế quá, nghi kỵ và oán trách, nhưng nó phản ánh phần nào nỗi lo của người mới nhập cư: Như một thứ ngoại nhân lạc loài, như một dạng "người ngoài hành tinh" luôn luôn sợ bị chủ nhân ở chốn địa cầu hiếp đáp.

Tôi lại sực nhớ bài học khác tôi học được từ người phụ nữ Mỹ nhân hậu đã cứu vớt và dưỡng dục con tôi, sau đó đã bảo trợ gia đình chúng tôi đến ở nhà bà giai đoạn đầu định cư trên đất Mỹ. Bà ấy nói đại khái: "Ranh giới trên bản đồ hay trên thực tại đất đai đều là ước lệ. Chính ranh giới vạch sẵn trong lòng con người là ranh giới đố kỵ do thành kiến mới là đáng sợ. Dứt được hận thù, ghen tương, chia rẽ không phải là dễ khi con người chưa hết phân hóa do tranh hơn tranh thua."

Bản thân chúng tôi đã không ít lần trực diện với những cách đối xử kỳ thị mà về mặt luật pháp khó có thể đưa ra bằng cớ hiển nhiên. Nhiều hành động kỳ thị xem ra rất trẻ con, đa phần lại bộc lộ nơi chính những người tuy chỉ mới nhập cư sau nhiều lớp đã nhập cư và định cư trước. Những kẻ ấy lại tự cho mình vượt trội hơn cái đám "tân binh" loạng choạng, rồi thì lên giọng kẻ cả, ra oai! Có người tự tôn về nguồn gốc chủng tộc và màu da của mình. Kẻ khác kiêu hãnh về tài nói tiếng Anh, tiếng Mỹ lưu loát của họ so với những kẻ tới sau, hay tự hào về mặt nào đó, chẳng hạn về vị trí xã hội họ đã thủ đắc… từ đó khinh rẽ những người chân ướt chân ráo.

Hiện tượng kỳ thị thấm nhập vào cả các sở làm - công sở lẫn tư sở, khiến giữa những nhân viên tuy ngang vai ngang vế nhau vẫn có chuyện hục hặc nhau, ngấm ngầm hay công khai. Môt người vừa được nâng chức "cai việc" cũng có thể có những đối xử trên trước, gây căng thẳng trong quan hệ, nhiều khi dẫn tới những cái kết cục không lường, như đâm chém, bắn giết, hại nhau.

Suốt hơn 10 năm làm việc trong Công ty Thời trang Louis Vuitton & Marc Jacobs tại thành phố New York, tiếp xúc với những con người có danh có phận trong xã hội, tôi chưa thấy ai có biểu hiện phân biệt đối xử. Điển hình như tài tử điện ảnh Julia Roberts hay Hilary Swank mà nay tôi còn giữ hình ảnh và lưu bút kỷ niệm, họ không hề gây cho tôi cái cảm giác rằng giữa họ và tôi có một khoảng cách nào, dù là khoảng cách cực nhỏ, mặc dầu tôi chỉ là công nhân làm phần vụ sample making và fitting của Công ty này.

Cả những vị đứng đầu Công ty mà tôi đang phục vụ, như nhà thiết kế thời trang tài hoa Marc Jacobs và vị quản trị viên chóp bu Robert Duffy, luôn xử sự rất thân tình với nhân viên. Con gái lớn tôi phục vụ trong phần vụ pattern maker tại hãng thời trang Louis Vuitton & Marc Jacobs suốt hơn 20 năm nay cũng cảm nhận sự thoải mái và hạnh phúc. Trong khi đó, một vài đồng nghiệp vừa được đề bạt lên chức "cai nhóm" (supervisor)…cũng đã tỏ ra ta đây là chủ (bossy), bắt nạt, hiếp đáp, sai khiến theo kiểu "lính mai cai lính chiều". Tôi đã hơn một lần là nạn nhân của lối hành sử "ông/bà cai" này.

Chồng tôi may mắn hơn. Anh làm việc tại hãng quảng cáo The Young and Rubicam Advertising Company tại New York với phần hành gọi là copywriter (biên tập mẫu quảng cáo). Mọi công việc đều làm trên giấy tờ văn bản qua computer. Giao tiếp, trao đổi hầu hết cũng chỉ xuyên qua email. Anh mừng lắm, cám ơn mãi cái kỹ thuật tân tiến giúp anh không phải nhức đầu trong quan hệ ở sở làm dù rằng Công ty Quảng cáo của anh là nơi tập hợp đủ thứ sắc dân, tưởng đâu rất phiền toái.

Trong các trở ngại, đối với tôi, ngôn ngữ và văn hóa là rào cản chính làm cho mối quan hệ giữa tôi với người khác, nhất là với hai đứa con trai tôi, không được trơn tru tốt đẹp như lòng mong ước. Hai đứa con thất lạc của tôi nay đang đoàn viên với mẹ chúng sau hơn 16 năm biền biệt, tưởng đâu mang lại cho tôi niềm vui và hạnh phúc trọn vẹn. Nào ngờ, ngay từ cuộc hội ngộ đầu tiên ở phi trường JFK, New York vào ngày 18/12/1991, tôi đã va đầu vào một cú sốc lớn: Cả hai cậu trai con tôi, không cậu nào còn nhớ nổi một chữ tiếng Việt, kể cả tiếng Ba, tiếng Má vốn hằng ở trên môi miệng chúng từ thưở chúng lên một, hai tuổi, bập bẹ tiếng nói đầu đời.

Trước khi rời Việt Nam sang Mỹ, chồng tôi tự tin lắm, cho rằng với chút vốn liếng tiếng Tây, anh có thể học để nói thạo tiếng Anh trong vòng sáu tháng hay một năm định cư trên đất Mỹ. Anh tin mình sẽ sớm hội nhập vào nếp sống và văn hóa Mỹ. Sẽ dễ dàng trò chuyện tâm sự với hai đứa con mình bằng tiếng Anh, tiếng Mỹ! Nào ngờ! Cái tuổi sắp về chiều của anh là lực cản ngăn chặn anh nghe, hiểu và nói được cái thứ ngôn ngữ phát âm khó nuốt ấy. Người Mỹ nghe anh nói, họ chẳng hiểu anh nói gì! Và ngược lại, anh cũng chẳng hiểu người Mỹ nói gì với anh. Lắm lúc anh hiểu sai ý, mà cứ tưởng mình hiểu đúng!

Tôi thì còn tệ hơn, tới Mỹ vừa tròn hai tuần lễ, đã phải đi "cày". Tiếng Anh của tôi là tiếng Anh học vài khóa khi còn trung học, học được từ Trường sinh ngữ Việt-Mỹ tại Việt Nam trước năm 1975. Nhưng chẳng bao lâu sau, chữ của thầy tôi đã trả hết cho thầy, may ra còn giữ được mấy từ Yes, No, OK! Tới Mỹ thì không có điều kiện đi học, đành học lóm ở sở làm, chẳng đâu vào đâu. Khóc hổ ngươi, cười ra nước mắt!

Một khía cạnh khác cũng khá tế nhị, đó là văn hóa. Văn hóa cũng là một rào cản không nhỏ khiến tôi và hai con tôi tuy đã gần nhau nhưng vẫn "chưa gặp được nhau," chưa thật sự kề cận nhau!

Hai con tôi hấp thụ nền văn hóa Âu-Mỹ, còn tôi thì không sao bước ra khỏi truyền thống văn hoá Việt Nam. Suy tư, cảm nghĩ và cách hành xử của tôi chẳng những xa lạ với hai con tôi, mà còn lắm khi gây hiểu lầm cho chúng. Ngược lại, cách sống, cách nghĩ và cách xử sự "rặt Mỹ" của hai con tôi cũng đem đến cho tôi nhiều phiền muộn.

Vì sự bất đồng về văn hóa, đôi khi tôi có cảm tưởng rằng không khí sum họp gia đình chúng tôi nặng về hình thức bề ngoài hơn là cơ hội để giãi bày tâm sự một cách sâu đậm phát xuất từ trong lòng mỗi thành viên của gia đình.

Từ đó, tôi thấy bước hội nhập của tôi vẫn còn chông chênh. Giữa tôi và hai con tôi còn nhiều lấn cấn, chưa thể chia sẻ cho nhau trọn vẹn tâm tình để mà hiểu nhau hơn, gắn bó với nhau hơn. Và nhất là tôi không thể làm sao cho hai đứa con tôi hiểu được vì sao, trong hoàn cảnh nào chúng phải xa nhà, xa quê, xa cha, xa mẹ, xa tất cả, mất tất cả. Nhất là những mất mát về tình yêu và tình cảm gia đình, đến giờ, theo tôi, giữa hai con tôi và tôi, khoảng cách thiêng liêng tình mẹ-con vẫn chưa thu ngắn.

Mặt khác, dù không muốn gia đình mình sống theo những lề thói mang nhiều tính câu nệ, thỉnh thoảng tôi cũng phải "dị ứng" với cái cảnh giữa những người thân trong cùng một gia đình mà cứ "đường ai nấy đi", "phận ai nấy lo", "việc ai nấy biết" như thường xảy ra trong xã hội Mỹ này, gọi là "quyền riêng tư". Từ đó, chúng tôi thường nhắc nhở nhau để tự an ủi: "Mình đang sống trên đất nước người ta. Nếu không hòa nhập, mình bị thiệt thòi trước chứ không ai khác. "Nhập giang tùy khúc, nhập gia tùy tục" mà! Mình hòa nhập, nhưng không hoàn toàn từ bỏ cái tinh hoa của quê hương mình. Đó mới là cái khó. Khó cho người lớn tuổi về mặt hội nhập; khó cho tuổi trẻ về việc bảo tồn truyền thống!

Tuy nhiên, xét cho cùng, cái "tục" nơi đất khách mà người Việt lưu vong phải hòa nhập nó nhẹ nhàng lắm so với tình cảnh khốn cùng mà người dân "ngụy" chúng tôi và con cái chúng tôi phải hứng chịu để "hòa" vào cái sự giả trá, lưu manh, gian ác và tàn nhẫn của chế độ cộng sản trên chính quê hương mình!

Cái yên ổn lớn nhất của chúng tôi trên đất nước tạm dung này là cơm ăn, áo mặc dư tràn trong cuộc sống hoàn toàn tự do, hạnh phúc, chứ không phải đắm chìm triền miên trong đói rách và sợ hãi vì bị o ép, rình rập từng ngày, từng giờ như trên chính xứ sở mình! Thậm chí, cho đến bây giờ, tại hải ngoại này, mỗi khi ra đường, mặc dù hiếm khi thấy bóng nhân viên cảnh sát Mỹ trên đường phố, tôi vẫn giật mình hoảng hốt khi nhìn thấy từ kiếng chiếu hậu xe mình một chiếc xe cảnh sát Mỹ chạy đằng sau "có vẻ" như đang đuổi bắt mình, dù mình chẳng phạm bất cứ lỗi lầm gì và dù xe ấy có thể chỉ là chiếc xe "parking enforcement" của cảnh sát Mỹ – chỉ phụ trách ghi phạt xe đậu trái chỗ, trái luật". Ôi! Đến bây giờ hình ảnh công an-cảnh sát CSVN vẫn còn bám đuổi tôi!

Sau 40 năm, thế hệ chúng tôi đang đi vào tàn lụi của thời gian. Nhưng, chúng tôi an tâm về tương lai của các thế hệ con cái cháu chắt chúng tôi. Trên đất nước Hoa Kỳ này cũng như tại một số quốc gia tiên tiến khác như Pháp, Đức, Ý, Úc, Canada…, nơi mà cánh cửa tri thức, cánh cửa của cơ hội luôn mở toang cho mọi người, không phân biệt giàu nghèo, màu da hay chính kiến. Hậu duệ chúng tôi, chúng đang và sẽ tận hưởng một nền văn minh hiện đại vào bậc nhất thế giới! Chúng đang đi trên con đường vinh quang của sự phát triển trí tuệ để sẵn sàng sánh vai với người, với đời, trong mọi lãnh vực từ khoa học đến văn hóa, chính trị, kinh tế, xã hội.

Tôi lạc quan tin tưởng rằng, chặng đường 40 năm đã đủ để chúng tôi, trong tư cách là lớp người đi trước, dọn đường cho con cái cháu chắt mình tiến tới kỷ nguyên mới của thời đại: Rõ ràng ở hải ngoại này tuổi trẻ Việt Nam đã vùng lên, cống hiến cho loài người những tài năng khoa học kỹ thuật lừng danh, những chính trị gia thành đạt, những nhà phát minh xuất chúng, những thiên tài quân sự vượt trội, những nhà sáng chế đầy sáng tạo, lớp này truyền sang lớp khác, lên cao, cao mãi, chắp cánh bay vút.

Người Việt hải ngoại con số chỉ trên dưới 3 triệu, chỉ là số lẻ của dân số gần 90 triệu dân Việt trong nước, vậy mà thống kê đã cho thấy đến 400,000 trí thức có bằng cấp trên đại học (cao học, tiến sĩ). Nhân tài Việt Nam sáng chói trong mọi lãnh vực được truyền thông quốc tế không tiếc lời ca tụng, kể không hết. Những gương danh nhân trong bộ Tuyển tập Vẻ Vang Dân Việt của Trọng Minh là những chứng minh hùng hồn. Còn biết bao những tấm gương người Việt hải ngoại thành thân, thành nhân khác, dù rằng tên tuổi chưa lên báo, lên sách.

Giả sử những mầm tài năng hải ngoại ấy rơi rớt lại trên đất nước dưới ách thống trị của cộng sản thì chẳng biết chúng sẽ là những thứ gì, nếu không phải là những thứ giẻ rách người ta vất đi, giày xéo, những giẻ rách đã bị đóng ấn "ngụy", một thứ dấu ấn truyền đời khốn nạn!

Với các tài năng trẻ người Việt hải ngoại "có lòng" muốn đem tâm huyết, mang trí tuệ mình về đóng góp cho chế độ, chúng tôi đề nghị họ hãy học lấy bài học của Triết gia Trần Đức Thảo hay Luật sư Nguyễn Mạnh Tường (thời Hồ Chí Minh cầm quyền) cùng nhiều trí thức khác từ nước ngoài hăm hở về nước "phụng sự quê hương" theo "tiếng gọi" của đảng csvn… để rồi cuối cùng đau đớn đón lấy sự đối xử tàn tệ và ngược đãi ê chề cho đến cuối đời vẫn chưa được buông tha! Hoặc như Gs Phạm Minh Hoàng từ Pháp hay Gs Hồng Lê Thọ từ Nhật về cống hiến trí tuệ cho "sự thăng hoa của một nền giáo dục VN đang què quặt", cũng đã lãnh nhận số phận tù đày đắng cay chua xót chỉ vì dám "hiến kế" cho sự thăng hoa của đất nước! Riêng Lê Hồng Thọ vốn là sinh viên Miền Nam VN được du học Nhật trước năm 1975. Ở Nhật, Thọ tham gia phản chiến chống VNCH, nên được CSVN o bế. Thọ hy vọng sẽ có một chỗ đứng tại VN, đã tình nguyện hồi hương phục vụ trong ngành Giáo dục. Thọ mở trang Blog chống Trung Cộng xâm lăng biển đảo VN và bị bắt về tội phản động chống phá Đảng và Nhà nước csvn.

Đóng góp tài năng và công sức cho kinh tế trong lãnh vực kinh doanh ư? Bài học "Việt kiều" doanh gia Trịnh Vĩnh Bình bỏ của chạy lấy người hãy còn sờ sờ đó cùng bao "tấm gương" ngậm đắng nuốt cay khác.

Một lần nữa, xin được nói lên Lời Tạ Ơn: Tạ ơn Thiên Chúa nâng đỡ tôi bao lần ngã quỵ! Tạ ơn các nước đã cứu vớt, cưu mang chúng tôi! Tạ ơn hết thảy các ân nhân đã mang lại sự sống cho chúng tôi, con cái chúng tôi, giúp chúng tôi có được cuộc sống tự do, no ấm, an lành và hạnh phúc cùng tận hưởng nền văn minh cao nhất của nhân loại như hôm nay. ◙

(Tháng Ba 2015)